Α΄FORUM για την Τριχωνίδα: Εισήγηση του Γιάννη Καρυδά

ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΟΣ   

ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ.

Δρ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΡΥΔΑΣ

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΤΟ 1Ο ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΦΟΡΟΥΜ ΛΙΜΝΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ/

ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ / ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ/ 16-17 /5/2015

Oι εναλλακτικές μορφές τουριστικής ανάπτυξης, αγροτοτουρισμός, οικοτουρισμός, περιηγητικός, προσκυνηματικός, ιαματικός/ θερμαλιστικός, αθλητικός, περιπέτειας, γαστρονομικός, κ.λ.π. αποτελούν σημαντικές µορφές τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης με πολλά πλεονεκτήματα, μεταξύ των οποίων τα εξής:

• Νέες θέσεις απασχόλησης και καταπολέμηση της ανεργίας µε την τόνωση της βιώσιμης τοπικής αναπτυξιακής δραστηριότητας, ιδιαίτερα του αγροτικού τομέα.

• Ανάπτυξη νέων και καινοτόμων υπηρεσιών της τοπικής αγοράς εργασίας (υπηρεσίες πληροφόρησης, τουριστικές, εκπαίδευση και επιμόρφωση, εμπορικά καταστήµατα, εστιατόρια, διασκέδαση κλπ.)

• Αύξηση της ζήτησης των τοπικών προιόντων  και δραστηριοτήτων για περισσότερους µήνες το χρόνο.

• Αύξηση των επισκεπτών/ τουριστών στην περιοχή, δίχως τα προβλήματα της  εποχικότητας των τουριστικών δραστηριοτήτων.

• Μεγαλύτερα έσοδα για τις τοπικές δημοτικές αρχές και την  Ιερά Μητρόπολη.

• Βελτίωση των υποδομών στον τοµέα των µεταφορών (οδικές συνδέσεις κλπ.) και των προηγμένων, ψηφιακών, επικοινωνιακών συστημάτων.

• Νέες επενδύσεις για σύγχρονες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις και τουριστικές υπηρεσίες υψηλού επιπέδου.

• Προστασία και ανάδειξη των τοπικών πολιτιστικών, ιστορικών, θρησκευτικών θησαυρών και του τοπικού φυσικού περιβάλλοντος.

• Βέλτιστη αξιοποίηση αναπτυξιακών επενδυτικών προγραμμάτων της Ε.Ε. και της υγιούς ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

• Ανάπτυξη κατάλληλων εργαλείων ανάδειξης και προβολής της εικόνας του τόπου, εξειδικευμένες ιστοσελίδες, τοπική τηλεόραση, εξειδικευμένες εκδόσεις κλπ.

Στο πλαίσιο αυτό, θα αναφερθούμε στις δυνατότητες, αλλά και τα προβλήματα, της βιώσιμης ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ιδιαίτερα του προσκυνηματικού και ιαματικού τουρισμού, στην ευρύτερη περιοχή της λίμνης Τριχωνίδας – Λίμνης Λυσιμαχείας, καθώς οι δύο λίμνες αποτελούν ένα ενιαίο χώρο, όπως δείχνουν εξειδικευμένες μελέτες, ιστορικές και περιβαλλοντικές και αποδεικνύουν τα φημισμένα Γεφύρια Αλάμπεη.

Είναι απαραίτητες, αρχικά, μια σειρά από διατυπώσεις σχετικά με τη φύση και τη λειτουργία των βυζαντινών μνημείων, των μοναστηριών και των ιστορικών συνόλων σένα τόπο.

Από αρχαιοτάτων χρόνων είναι έντονη η περιηγητική /  προσκυνηματική διάσταση στους έλληνες, με την επίσκεψη σε μεγαλύτερα ή μικρότερα ιερά, μαντεία, ασκληπιεία, ναούς, μοναστήρια, μουσεία , ιστορικούς τόπους μνήμης.

Στην Ορθοδοξία, παρατηρείται σήμερα έντονη προσκυνηματική διάθεση, σε ιερά προσκυνήματα  όπως τα εξής: Άγιοι Τόποι, Αγία Σοφία Πόλης, Άγιος Δημήτριος και άλλοι ναοί Θεσσαλονίκης, Προυσός, Τήνος, Μετέωρα, Αίγινα, πολλοί άλλοι ιεροί ναοί και μονές σε όλη την Ελλάδα, κυρίως, όμως, στο  Άγιο Όρος.

Πρέπει, όμως, να θυμόμαστε πως επισκέπτης μιας ιεράς μονής ή εκκλησίας είναι πάντα προσκυνητής στην Παναγία, στον Άγιο, στην Αγία, στην Αγία Τριάδα, στους Μεγάλους Ταξιάρχες, στους Νεομάρτυρες και Οσίους Πατέρες και Μητέρες. Έτσι, σαν ιερό προσκυνητή κι όχι σα τουρίστα, πρέπει να τον υποδέχονται οι μοναχοί και ιερείς, ενώ αντίστοιχη πρέπει να είναι και η συμπεριφορά του επισκέπτη, που πρέπει να σέβεται το χώρο επίσκεψης, ενδυματολογικά και σε συμπεριφορά. Δεν  αναφερόμαστε, λοιπόν, σε θρησκευτικό τουρίστα και θρησκευτικό τουρισμό,  καθώς ο περιηγητής/ προσκυνητής πρέπει να επιδιώκει τη λειτουργική και την πνευματική του εμπειρία πέραν του τουρισμού και της ψυχαγωγίας του. Αλλιώς πρέπει να αποφεύγει τα ιερά προσκυνήματα καθώς μόνο προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει, τόσο στο μνημείο, όσο και στους άλλους επισκέπτες και στους μοναχούς και ιερείς.

Παράλληλα, όμως, η  επίδραση των ιερών τόπων, ναών και μοναστηριών, των προσκυνημάτων, καθώς και των ιστορικών και πολιτιστικών τόπων  στην  τοπική οικονομία είναι μοναδική.

Ο τόπος, λόγω του ιερού και ιστορικού, μνημείου γίνεται ιδιαίτερος ιστορικός τόπος, ένας πόλος έλξης χιλιάδων προσκυνητών, σε όλη τη διάρκεια του έτους. Λαμπρύνεται η περιοχή από το ιερό προσκύνημα  προσφέροντας  σημαντικές ευκαιρίες απασχόλησης και τοπικής ανάπτυξης στους κατοίκους, ενώ παράλληλα ενισχύει σημαντικά το θρησκευτικό και εκκλησιαστικό αίσθημα επισκεπτών και πιστών.

Ο ρόλος της Ιεράς Μητρόπολης Αιτωλίας και Ακαρνανίας αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς η Ιερά Μητρόπολη Αιτωλοακαρνανίας καλείται να αναπτύξει ένα ευρύ πρόγραμμα ανάδειξης και διάσωσης των ιερών μοναστηριών και των προσκυνημάτων με σκοπό την προσέλκυση χιλιάδων επισκεπτών, αλλά και τη βελτίωση της τοπικής απασχόλησης, προσφέροντας νέες θέσεις εργασίας.

Ήδη, η Αρχιεπισκοπή Αθηνών έχει δημιουργήσει κατάλληλο Συνοδικό Γραφείο Προσκυνηματικών Περιηγήσεων – Θρησκευτικού Τουρισμού, με υπεύθυνο τον Αρχιμανδρίτη Σπυρίδωνα Κατραμάδο, που λειτουργεί συνοδευτικά σε αντίστοιχο γραφείο στο Υπουργείο Τουρισμού.

Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και της Περιφερειακής Ενότητας – πρώην Νομού- Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Η  ΠΔΕ αποτελεί τη βασική πηγή σχεδιασμού, ενημέρωσης, προβολής, ανάδειξης, αξιοποίησης και χρηματοδότησης των μνημείων και των συνόλων της περιοχής, καθώς και των προγραμμάτων βιώσιμης ανάπτυξης και ανάπτυξης των εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην περιοχή.

Σημαντικός είναι, τέλος, ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των Αναπτυξιακών Εταιριών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Σήμερα, όμως, οι Δήμοι παρουσιάζουν μεγάλα χρηματοδοτικά και λειτουργικά προβλήματα και είναι δύσκολο να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του αποτελεσματικού και έγκαιρου σχεδιασμού και υλοποίησης αναπτυξιακών πρωτοβουλιών και προγραμμάτων.

ΕΙΚΟΝΑ: Η ΑΓΙΑ ΠΑΝΑΓΙΑ ΕΛΕΟΥΣΑ / ΖΩΟΔΟΧΟΣ ΠΗΓΗ ΣΤΗΝ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ – Η ΠΥΛΗ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΛΙΜΝΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ.

ΕΙΚΟΝΑ: ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΕΙΣΟΔΙΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΜΥΡΤΙΑΣ

Σε γενικές γραμμές στην Αιτωλοακαρνανία, παρά τις όποιες προσπάθειες, τα περισσότερα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία παραμένουν  εντελώς άγνωστα, αχαρτογράφητα και αναξιοποίητα, σε κάποιες περιπτώσεις  στα  όρια της εγκατάλειψης.

Το γεγονός αυτό καθιστά τιτάνιο το έργο της προφύλαξης, συντήρησης και της ανάδειξής τους. Απαιτείται, όμως, η συντονισμένη προσπάθεια των Δήμων, της Περιφέρειας και Περιφερειακής Ενότητας, της Ιεράς Μητρόπολης, της Εφορείας Αρχαιοτήτων, αλλά και  ιδιωτών χορηγών και επενδυτών.

Παρόμοιες  είναι οι συνθήκες  και στους ιστορικούς, αρχαιολογικούς και πολιτιστικούς χώρους της ευρύτερης περιοχής της Αιτωλοακαρνανίας.

Για να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα προτείνεται η δημιουργία ενός σύγχρονου Κέντρου – Πολυχώρου με την ονομασία Κέντο Βυζαντινού και Μεταβυζαντινού Πολιτισμού στο Δήμο Θέρμου, που έχει πάρει σχετική απόφαση Δ.Σ.

Ο συνοπτικός κατάλογος των ιερών μονών και αρχαιολογικών τόπων της περιοχής περιλαμβάνει τα εξής:

Ι. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου Βλοχού

Ι.Μ. Εσοδίων Θεοτόκου Μυρτιάς

Ιαματικά Λουτρά Μυρτιάς

Ι.Μ. Φωτμού

Ι.Μ. Μεταμόρφωσης Σωτήρος

Αρχαιολογικά Μνημεία στο Θέρμο

Αγία Παναγία Ελεούσα Ζωοδόχος Πηγή /Κλεισούρα

Ι.Μ.  Αγίου Κοσμά Μέγα Δένδρου Θέρμου

Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου Ανάληψης Θέρμου

Αγία Παρασκευή Μάνδρας Θέρμου

Ασκληπιείο Μακρυνείας

Ι.Μ. Γενεσίου Θεοτόκου Κατερινούς

Βουκάτιο Παραβόλας

Ι.Μ. Παναγίας Λυκούρεσης Σκουτεράς

Ι.Μ. Κοιμήσεως; Θεοτόκου Λιγοβιτσίου

Ι.Μ. Παντοκράτορος Αγγελοκάστρου

Ι.Μ. Αγίου Γεωργίου Ελληνικών

Ο κατάλογος μπορεί να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο με ιερούς ναούς, άγιες εικόνες ιδιαίτερης ομορφιάς και αξίας, θρησκευτικά κειμήλια, χειρόγραφα και σπάνιες εκδόσεις βιβλίων κλπ.

Τίθεται, με επιτακτικό τρόπο, το πρόβλημα της φύλαξης από κακόβουλες ενέργειες αρχαιοκαπήλων, κλοπών, κακοποιών κλπ, φαινόμενα που παρουσιάζουν μεγάλη έξαρση στην περιοχή.

ΕΙΚΟΝΑ: ΤΑ ΓΕΦΥΡΙΑ ΑΛΑΜΠΕΗ

Επίσης, πρέπει να τονίσουμε πως σε όλη την Ελλάδα τα τελευταία χρόνια –  πλην της Αιτωλοακαρνανίας- αναπτύχθηκε με ραγδαίο τρόπο  ο ιαματικός τουρισμός, με σημαντικές τουριστικές επενδύσεις, κυρίως ιδιωτών, αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης,  συνεισφέροντας  σε μεγάλα εισοδήματα  και υψηλή απασχόληση  στις τοπικές κοινωνίες.

Αντίθετα στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας και ιδιαίτερα στη Λίμνη Τριχωνίδα, με τα ιαματικά λουτρά της Μυρτιάς, η κατάσταση είναι  απελπιστική, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της Δημοτικής Αρχής Θέρμου. Χρειάζεται επειγόντως ένα ολοκληρωμένο επενδυτικό πρόγραμμα ανάπτυξης της Μυρτιάς, των ιαματικών υποδομών, ίασης, διαμονής, λουτρών, φαγητού, εκδηλώσεων, περιβάλλοντος κλπ. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να ενεργοποιηθούν οι αναπτυξιακές εταιρείες, οι φορείς, αλλά και οι ενεργοί πολίτες, καθώς μέχρι σήμερα οι όποιες δημόσιες επενδύσεις και ιδιωτικές είναι ελάχιστες και προσκρούουν σε μεγάλα προβλήματα.

Για να αναδειχθούν οι ιαματικές πηγές και τα λουτρά Μυρτιάς, αλλά και σε άλλες γειτονικές πηγές, απαιτούνται τα εξής:

-Η βελτίωση των ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων, µε σύγχρονη υποδοµή και εξοπλισµό, που είναι αναγκαία για την αξιοποίηση των ιαµατικών ιδιοτήτων των νερών των πηγών.

-Απαιτείται η ένταξη των λουτρών Μυρτιάς σε ένα πλέγµα ποικίλων δραστηριοτήτων, που να συνδυάζουν:

-Περιηγήσεις, προσκυνήματα,  εκπαίδευση, αθλητισµό για όλες τις ηλικίες, πολιτιστικές και μουσικές εκδηλώσεις κλπ.

-Επίσης, απαιτούνται εγκαταστάσεις για παιχνίδι και ψυχαγωγία για νέους και παιδιά, με Πάρκα πρασίνου και μικρούς ζωολογικούς κήπους κλπ.

Σύμφωνα με την οπτική γωνία αυτής της παρουσίασης απαιτούνται μια σειρά δράσεις με σκοπό τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη της περιοχής των Λιμνών Τριχωνίδας – Λυσιμαχείας.

Σα βασικό εργαλείο προτείνεται ο σχεδιασμός ενός Τοπικού Χωρικού Σχεδίου  Τριχωνίδας, σύμφωνα με την υπάρχουσα σήμερα νομοθεσία, βάσει του οποίου θα  καθορισθεί ο αιγιαλός και η παράκτια ζώνη των λιμνών και θα προταθούν οι απαραίτητες χρήσεις γης και όροι δόμησης των γύρω οικισμών, αλλά και προστασίας του περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής.

Η πρόταση για ένα Τοπικό Χωρικό Σχέδιο Τριχωνίδας με σκοπό τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού πρέπει να είναι ικανή:

Να αναδείξει τους τρόπους της ποιοτικής αναδιάρθρωσης του τουριστικού προϊόντος της λίμνης Τριχωνίδας, ιδιαίτερα στις περιοχές του περιηγητικού και ιαματικού τουρισμού,

Να αναδείξει τον πλούτο των μνημείων, των μοναστηριών, των ιαματικών λουτρών, αλλά και της προστασίας του περιβάλλοντος της περιοχής των λιμνών.

Παράλληλα, να δώσει έμφαση στην επέκταση της βιολογικής γεωργίας, κτηνοτροφίας, ιχθυοκαλλιέργειας κλπ.

Πρέπει, επίσης, να λάβει υπόψη τις δραματικές ελλείψεις σε οδικές και ξενοδοχειακές υποδομές, αλλά και σε υπηρεσίες πληροφόρησης.

Επίσης, να αναδείξει τα προβλήματα της εντεινόμενης οικιστικής και περιβαλλοντικής υποβάθμισης της ευρύτερης περιοχής, ιδιαίτερα της παραλίμνιας ζώνης.

Συνολικά, για να εξασφαλισθούν οι απαραίτητοι πόροι και χρηματοδοτήσεις από την Ε.Ε., για το σχεδιασμό και την υλοποίηση ανταγωνιστικών αναπτυξιακών προγραμμάτων στη λίμνη είναι απαραίτητη η οργανωτική συνεργασία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, ειδικότερα της Π.Ε. Αιτωλοακαρνανίας πρωτίστως με την Ιερά Μητρόπολη Αιτωλοακαρνανίας αλλά και τους Δήμους Αγρινίου και Θέρμου και τους Αναπτυξιακούς φορείς, Επιμελητήρια και Ενώσεις, ώστε να δρομολογηθούν με αποτελεσματικότητα οι αναγκαίες προσπάθειες, δίχως τις γραφειοκρατικές και χρηματοδοτικές αγκυλώσεις του παρελθόντος.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Τσάρτας Π. κ.α. 2010. Η σημασία του τουρισμού στην ελληνική οικονομίας. Μελέτη εκπονηθείσα για το ΣΕΤΕ. Χίος: Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Ι.Μ. Αιτωλίας και Ακαρνανίας. Τα Ιστορικά Μοναστήρια. Μεσολόγγι.

Παλιούρας Α., 2004. Η Βυζαντινή Αιτωλιακαρνανία. Αγρίνιο: Ίφιτος.

ΕΟΤ, 2009. Ιαματικός Τουρισμός. Αθήνα: Τμήμα Ιαματικών Πηγών ΕΟΤ.

Δημητρίου Η. Το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της υδρολογικής λεκάνης Τριχωνίδας. Μελέτη ΕΛΚΕΘΕ.

Καλοκάρδου Ρ. & Κραντονέλλης Κ. 2005. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και κρίσιμες  χωρητικότητες σε περιοχές της Δυτικής Ελλάδας. Αθήνα: ΤΕΕ

Χριστογιάννης Γ. (επιμ.), 2007. Ιαματικές Πηγές Ν. Αιτωλοακαρνανίας. Μεσολόγγι: Νομαρχία Αιτωλοακαρνανίας

Ecotrans & WTO. 2006. Making Tourism more Sustainable. Available in  www.ecotrans.org