Αλέξης Παπαχελάς: Τα συντρίμμια των ψευδαισθήσεων

Θ​​έλω σήμερα να πω δυο λόγια στον κόσμο που ψήφισε «Ναι» την περασμένη Κυριακή. Δεν ήταν μία εύκολη απόφαση. Το κτήνος του ακραίου λαϊκισμού βρήκε την ευκαιρία να ξεσπαθώσει. Ονομάτισε δωσίλογο όποιον διαφωνούσε με την καθεστωτική άποψη, καθύβρισε όποιον τολμούσε να αναρτήσει οτιδήποτε δεν «άρεσε» στα social media. Για πρώτη φορά Ελληνες πολίτες ένιωσαν ότι μπορεί και να μη ζουν σε μια ευρωπαϊκή δημοκρατία, ότι αν εκφράσουν… λάθος άποψη μπορεί να βρεθούν στο στόχαστρο ακόμη και του κρατικού μηχανισμού. Το όλο πράγμα ήταν βεβαίως εντελώς παράλογο. Κανείς δεν έχει, και δεν είχε ποτέ, να κερδίσει από ένα νέο μνημόνιο. Η συντριπτική πλειοψηφία των οπαδών του «Ναι» ήξερε ότι θα κληθεί να πληρώσει πολύ παραπάνω φόρους. Εκανε όμως την επιλογή της, γιατί θεώρησε ότι η Ελλάδα εκτός ευρώ θα ήταν μία γεωπολιτικά ορφανή διαλυμένη χώρα.

Σήμερα αυτοί που στάθηκαν όρθιοι απέναντι στη λαίλαπα του εθνολαϊκισμού νιώθουν μια γλυκόπικρη δικαίωση. Γλυκιά, γιατί γίνεται πια φανερό ότι, καλώς ή κακώς, μονόδρομος είναι η πορεία της χώρας. Πικρή, γιατί βλέπουν τα συντρίμμια των καλά καλλιεργημένων ψευδαισθήσεων, τον πρόσθετο πόνο των ευάλωτων στρωμάτων της κοινωνίας και το πόση δουλειά θα χρειασθεί για να ξανακτισθεί η χώρα.

Ο πρωθυπουργός μίλησε ειλικρινά και εξήγησε τι σημαίνει Grexit και πόσο υπαρκτός είναι ως κίνδυνος. Από εκείνη την ώρα βρέθηκε, από το βήμα της Βουλής κιόλας, στο στόχαστρο των φανατικών πρώην συμμάχων του. Ηδη άρχισαν οι Πολ Ποτ του «Οχι» τις προγραφές. Οποιος όμως χαίρεται με αυτή την εξέλιξη, από την άλλη πλευρά, είναι και ανεγκέφαλος και ανεύθυνος. Ο τόπος δεν είναι παιχνίδι, το μέλλον του δεν θα το παίξουμε στα ζάρια ακολουθώντας ένστικτα εκδίκησης.

Ερχεται η ώρα αριστεροί και δεξιοί που πιστεύουν σε μια ευρωπαϊκή Ελλάδα να δώσουν τα χέρια. Αυτό είναι ένα στοίχημα.

Ενα δεύτερο στοίχημα είναι να εμπνεύσουμε τη νέα γενιά. Εγραφα την περασμένη Κυριακή για τη γενιά Erasmus, τα παιδιά που σπουδάζουν ή εργάζονται στο εξωτερικό. Ενας καλός φίλος, καθηγητής σε διάσημο πανεπιστήμιο, μου έγραψε κάτι πολύ σωστό: «Εχεις δίκιο να γράφεις γι’ αυτήν τη γενιά αλλά, σχεδόν ολόκληρη, θα ψηφίσει “Οχι”». Πράγματι. Το δικό της «Οχι» πάει όμως σε ένα τελειωμένο πολιτικό σύστημα, σε ένα κρατικοδίαιτο επιχειρηματικό σύστημα που δεν αφήνει τίποτα νέο να ανασάνει και γενικά σε ό,τι σάπιο κτίσαμε τα τελευταία 30 χρόνια. Κανείς από το φιλοευρωπαϊκό μπλοκ δεν έχει καταφέρει να κερδίσει αυτά τα νέα παιδιά, που είναι πολύ πιο μορφωμένα και πολύ πιο ανοικτά στον υπόλοιπο κόσμο από ό,τι όλες οι προηγούμενες γενιές. Τα κέρδισε η τυφλή οργή, η άποψη «καλύτερα να τα γκρεμίσουμε όλα». Θα απαιτηθεί αλλαγή γενιάς στις ηγεσίες των πολιτικών κομμάτων και ένα νέο αφήγημα. Το έχουμε ξαναπεί, το χθες δεν μπορεί να είναι λύση για το αύριο. Αυτό φάνηκε πολύ καθαρά με την καμπάνια του «Ναι», η οποία σε μεγάλο βαθμό αυτοκαταστράφηκε επειδή βασίσθηκε σε φθαρμένα πρόσωπα.

Εχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας. Η χώρα είναι κατεστραμμένη. Ο σπόρος του διχασμού έχει μπει με ύπουλο τρόπο στις φλέβες μας. Αυτό που ζούμε δεν είναι ένα τυχαίο ιστορικό επεισόδιο, είναι μια βαθιά συστημική αποτυχία. Ποτέ άλλοτε δεν έχουν βρεθεί τόσο μικροί άνθρωποι σε τόσο πολλές καίριες θέσεις στην πατρίδα μας. Ποτέ. Και αυτό κάτι λέει.

Παρ’ όλα αυτά ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα. Δεν αποκοπήκαμε από την Ευρώπη. Το «Ναι» έχασε τη μάχη της περασμένης Κυριακής αλλά μπορεί να κερδίσει τον «πόλεμο» της αναγέννησης της χώρας. Αρκεί να μην ξανασηκωθεί από τον καναπέ της η Ελλάδα της δημιουργίας, του επαγγελματισμού, της εξωστρέφειας πέντε λεπτά πριν πέσουμε στον γκρεμό. Αρκεί να μην εκπροσωπείται από τα πρόσωπα, τις συνήθειες και τις ιδέες του χθες. Τώρα βέβαια προέχει η μεγάλη προσπάθεια για να μείνουμε στην Ευρώπη. Αφήνουμε τα «Ναι» και τα «Οχι» πίσω μας και στηρίζουμε όποιον μπαίνει με ειλικρίνεια μπροστά σε αυτή τη μάχη.

kathimerini.gr