Καλύβια: Ο ¨από μηχανής θεός¨ που έσωσε το Αγρίνιο από την πείνα στην κατοχή

Με τον ερχομό της κατοχής έγινε ορατό το φάσμα της πείνας στις Βραχωρίτικες  οικογένειες, η ζωή των Αγρινιωτών κρέμονταν στα χέρια ποιού άλλου παρά του «Καναδά» όπως χαρακτηριστικά ονομάζονταν τα Καλύβια τότε λόγω της αυτάρκειας και επάρκειας σίτου, αραβόσιτου και γεωμήλων.

Για τους συμπολίτες μας λοιπόν όλοι οι δρόμοι άγουσι όχι προς την Ρώμην κατά το ρηθέν των αρχαίων, αλλά για του λόγου του αληθές  στα Καλύβια, προς άγραν εδωδίμων αγαθών τα οποία όπως λέχθηκε είχαν εξαφανιστεί από το Αγρίνιο…

Στο χωριό αυτό συνέρρεαν από το ένα μέρος μικροπωλητές , μεταπράτες κουβαλώντας τσιγαρόχαρτο, κινίνο, ατεμπρίνες (αντιπυρίνες), ελέω Ιταλών στρατιωτών, καθώς και ροκέλες (κουβαρίστρες), τσατσάρες σιδερένιες που σε κάθε χτενισιά μάτωναν το τριχωτό της κεφαλής και σαπούνι που τα ¾ αποτελούνταν από άμμο, αυτό πλέον συμπλήρωνε το καρέ γρατσουνίζοντας το δέρμα μέχρι αιματώσεως…

Όλα αυτά τα ετερόκλητα είδη τα αντάλλασαν μέσω «κλήρινγκ» (είδος με είδος) με πατάτες και το χρυσάφι της εποχής, τον αραβόσιτο, (η δύναμις στον άνθρωπο είναι το καλαμπόκι έλεγε ένα τραγουδάκι τω καιρώ εκείνω).

Η μακρινή ανάμνηση του σιταρένιου ψωμιού εκφράζονταν με την παράφραση ενός προπολεμικού τραγουδιού στο ρεφραίν του ταγκό Νοτούρνο, για όσους το θυμούνται:

«Θυμάμαι μια βραδιά μια φραντζόλα στο φούρνο…»

Εκτός των μεταπρατών μικροπωλητών, οικογενειάρχες Βραχωρίτες κουβαλούσαν για ανταλλαγή παντός είδους ρουχισμό: κουβέρτες, μαντανίες, σεντόνια, φορέματα, ακόμη και τα νυχτικά των κοριτσιών, αδειάζοντας τον «γείκο» και τις ντουλάπες από το οικογενειακό βεστιάριο, παίρνοντας για αντάλλαγμα καλαμπόκι από τα υπερπλήρη «αμπάρια» των Καλυβιωτών. Οι αγορές μέσω χρημάτων της «Ελληνικής  Πολιτείας» ήταν αδύνατον γιατί ο πληθωρισμός κάλπαζε καθημερινά με ρυθμό της τάξεως των 20%, καταντώντας στο τέλος της κατοχικής περιόδου να κυκλοφορούν τραπεζογραμμάτια των 100 δισεκατομμυρίων δραχμών αγοραστικής αξίας μισού… πακέτου τσιγάρων!

Τα προσφερόμενα είδη ρουχισμού άξιζαν βεβαίως μια μικρή περιουσία, μπροστά όμως στον κίνδυνο θανάτου από πείνα (στα μεγάλα αστικά κέντρα οι θάνατοι από λιμό  έφθασαν τις 300 χιλιάδες) οι Αγρινιώτες φαμελίτες προτιμούσαν το καλαμπόκι που εκείνη τη στιγμή άξιζε πιο πολύ.

Ένα μελίσσι ανθρώπων πλημμύριζε καθημερινά τα Καλύβια, που εκτός των συμπολιτών μας έρχονταν πολλοί Πατρινοί κουβαλώντας κονιάκ και σταφίδα. Επίσης ακόμα έρχονταν και από την Αθήνα φέρνοντας κατύματα (σόλες) άρβυλα, αλατζάδες και τσίτια.

Πραγματική φτωχομάνα το χωριό, έσωσε από το λιμό πολύ κόσμο, στα δε μάτια των ανθρώπων του καιρού φάνταζε σαν τη ¨γη της επαγγελίας¨, μόνο που δεν χρειάζονταν για τους Αγρινιώτες  πορεία 40 χρόνια στην έρημο όπως στον Μωϋσή και τον Ααρών, αλλά μόνο λίγες ώρες ποδαρόδρομο.

Από την άνοιξη του 1944, με τον ερχομό του τάγματος ασφαλείας από το σύνταγμα του Συνταγματάρχη Κουρκουλάκου, από την Πάτρα στην πόλη του Αγρινίου, υπό τον Άγγελο Κέντρο στην αρχή και έπειτα με τον Ταγματάρχη Γ. Τολιόπουλο και τον στρατωνισμό στο Δοκίμι ενός λόχου υπό τον Ανθυπολοχαγό Γεωργόπουλο, κάθε είδους μετακίνηση νεκρώθηκε, οιανδήποτε μετάβαση, έστω και στα κοντινά χωριά, ενεφυλλοχωρούσε μύριους κινδύνους για την ζωή των διακινούμενων, όχι μόνο από τους ταγματασφαλίτες αλλά και από τις οργανώσεις του βουνού.

Ήδη όμως το στομάχι των Αγρινιωτών είχε «ανδρωθεί», εκτός αυτού το άνοιγμα του δεύτερου μετώπου, στις 6 Ιουνίου του 1944 με την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, αναπτέρωσε τις ελπίδες μας.

Το ευχάριστο αυτό νέο το συμπλήρωσε μια είδησις από τον ελεύθερο κόσμο, ότι στις 20 Ιουλίου 1944 είχε γίνει απόπειρα Γερμανών Στρατηγών για τη δολοφονία του Χίτλερ.

Όλα αυτά έδωσαν στους Αγρινιώτες μικρή μυρωδιά από τον αέρα της ελευθερίας που πλησίαζε με γοργά βήματα.

Και τώρα ας δούμε γιατί οι Γερμανοί δεν προέβησαν σε εμπρησμό του χωριού.

Παρ΄όλο που ένα σαμποτάζ μεγάλης κλίμακας είχε γίνει κοντά στο χωριό και την εκτέλεση ικανού αριθμού ομήρων λίγο έξω από τα Καλύβια, οι Γερμανοί δεν έκαψαν το χωριό όπως έκαναν σε παρόμοιες περιπτώσεις αλλαχού. Η αδράνεια αυτή των Γερμανών έχει την εξήγησή της και οφείλεται σε τρείς λόγους, θα αναφερθούν μόνον οι δύο, ο δε τρίτος μόνον ακροθιγώς, για λόγους σκοπιμότητος, παρόλο που πέρασαν  55 χρόνια από τότε.

Κατά πρώτον η μεγάλη παραγωγή πατάτας του χωριού, την οποία οι αρχές κατοχής αγόραζαν  σε μεγάλες ποσότητες, όχι μόνον για τις ανάγκες της τοπικής φρουράς στο Αγρίνιο, αλλά η διοικητική των μέριμνα με την κατάλληλη κατεργασία, που σημειωτέον γίνονταν στο μεγάλο (εγκαταλελειμένο τώρα) κτίριο όπου εδώ και λίγα χρόνια πριν στεγάζονταν τα πρατήρια φρούτων.

Οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το μισό στη βόρεια πλευρά, εκεί είχαν εγκαταστήσει διάφορα συνεργεία, όπως για την παρασκευή λουκάνικων και πάριζας. Τις πατάτες τις αποφλοίωναν, κόβονταν σε στρογγυλές εγκάρσιες φέτες, αποξηραίνονταν σε ειδικούς κλιβάνους, οπότε αφυδατωμένες και πεφραγμένες προωθούνταν στην έδρα της Μεραρχίας «EDELWEIS».

Από εκεί διανέμονταν στα μαγειρία των τοπικών φρουρών της μείζονος περιφέρειας του Αγρινίου. Για το μαγείρεμα τις έβαζαν στο «μούσκιο», οπότε σε μισή ώρα ήταν έτοιμες για βράσιμο στην χύτρα, όμως αρκετά μακρυγόρησα με τα μαγειρικά τερτίπια.

Ο δεύτερος λόγος ήταν ο εξής: Ο μεγαλοπαραγωγός πατάτας Παπαπάνος, που είχε όπως είπαμε πριν, Γερμανίδα σύζυγο, φαίνεται να μεσολάβησαν και αυτοί στους Γερμανούς λέγοντάς τους ότι οι Καλυβιώτες είναι φιλήσυχοι άνθρωποι και αφ΄ετέρου με την μεγάλη παραγωγή των γεώμηλων το χωριό εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο την WERMACHT, συγχρόνως δε τις πατάτες νέμονται και πλήθος πεινασμένων ανθρώπων της περιοχής.

Ο τρίτος λόγος που ήταν ο κυριότερος και η συνισταμένη των δύο πρώτων, θα θιγεί ακροθιγώς λόγω του ότι δεν ήρθε ακόμη το πλήρωμα του χρόνου, παρ΄ όλο ότι πέρασαν πεντέμισυ δεκαετίες, αφορά δε τη ματαίωση μιας μεγάλης κλίμακας σαμποτάζ την άνοιξη του 1944, κατά τη διέλευση του σιδηροδρομικού συρμού από τα Καλύβια, ο οποίος ήταν γεμάτος…

Παρ΄ όλη την αφαίμαξη «Γείκου» και οικογενειακού βεστιαρίου των Αγρινιωτών, «το χωριό Καλύβια μας έσωσε απ΄την πείνα».

(Διατηρήθηκε το πρωτότυπο του κειμένου)

– Φωτογραφία που δείχνει παρέλαση Γερμανών στην κεντρική πλατεία Αγρινίου (agriniomemories.blogspot.gr)

– Το άρθρο της εφημερίδας  ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ (Αγρίνιο, 30 Νοεμβρίου 1999)

Άρθρο του Θανάση Τσαλαβρά,

Εφημερίδα  ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ (Αγρίνιο, 30 Νοεμβρίου 1999)

http://www.kalyvia.gr/