Ένωση Αγρινίου: Η θέση και η προοπτική των αγροτικών συνεταιρισμών στην αγορά της Ευρώπης

Η θέση και η προοπτική των αγροτικών συνεταιρισμών στην αγορά της Ευρώπης O Αναπληρωτής Καθηγητής  Διοίκησης Καινοτομίας στις Επιχειρήσεις Τροφίμων κ. Δημήτρης Σκάλκος εκπόνησε για λογαριασμό του Αγροτικού Συνεταιρισμού ΕΝΩΣΗ ΑΓΡΙΝΙΟΥ ολοκληρωμένο business plan, στο πλαίσιο του οποίου και η εξίσου ολοκληρωμένη μελέτη για τη θέση και την προοπτική των αγροτικών συνεταιρισμών στην ευρωπαϊκή αγορά.Η εν λόγω μελέτη αποτυπώνει με σαφήνεια την υφιστάμενη κατάσταση, καταγράφει τις θεσμικές και άλλες παθογένειες και συγκριτικά δείχνει τις προοπτικές και τα περιθώρια που σήμερα υπάρχουν στη χώρα μας για ουσιαστική αναβάθμιση του ρόλου των συνεταιρισμών. Η επισκόπηση των συνεταιρισμών στις ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα όλα τα κράτη μέλη έχουν συνεταιριστική παράδοση. Αλλά με διαφορές προέλευσης: μερικές φορές ήταν το εργατικό κίνημα, ενώ σε άλλες περιοχές η Καθολική Εκκλησία, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Σε ορισμένες χώρες (Δανία, Κάτω Χώρες, Ιρλανδία) η συνεταιριστική ιστορία συνδέεται με σημαντικές μεταβάσεις, κρίσης και κακουχίες. Σε άλλες χώρες (όπως η Φινλανδία) συνδέεται με τον αγώνα για την ανεξαρτησία της – αυτές οι αναμνήσεις φαίνεται να βοήθησαν να διατηρηθεί μια θετική συλλογική στάση. Γενικές οικονομικές συμπεριφορές και πολιτικές απόψεις επηρεάζουν επίσης, πάρα πολύ. Η φιλελεύθερη στάση και οι απότομες αλλαγές δεν έχουν ωφελήσει τους συνεταιρισμούς, π.χ., τη Σουηδία και την Εσθονία. Ορισμένες φορές κάποια πολιτικά καθεστώτα ήταν εχθρικοί προς τους συνεταιρισμούς (π.χ. η περίοδος της δικτατορίας στην Πορτογαλία και την Ισπανία). Αναποτελεσματικές πολιτικές και ευκαιριακοί συνεταιριστικοί ηγέτες μπορεί να προκάλεσαν σοβαρές βλάβες, όπως προκύπτει από την ελληνική εμπειρία. Και φυσικά υπάρχει η σοσιαλιστική-εμπειρία που μέχρι σήμερα έχει σημαντική επίδραση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Είναι εκπληκτικό το πόσο διαφορετικά οι μεταβατικές διαδικασίες μετά το 1989 έχουν κινηθεί στην συνεταιριστική ανάπτυξη. Η επισκόπηση δείχνει επίσης πόσο διαφορετική είναι η εθνική συνεταιριστική νομοθεσία, και πώς αυτό έχει επηρεάσει μοντέλα εσωτερικής διακυβέρνησης. Θέτει το σημαντικό ερώτημα σε ποιο βαθμό τα θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης για την οργάνωση και εύρυθμη λειτουργία του συνεταιρισμού, είναι σημαντικά; και αν αυτό είναι σχετικό, τι αυτό συνεπάγεται για την συνεταιριστική νομοθεσία Όσον αφορά τα μερίδια αγοράς των συνεταιρισμών η επισκόπηση παρουσιάζει σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών με την Ελλάδα μόνο στο 18% όταν ο μέσος όρος των 27 χωρών της Ε.Ε. είναι 40% (που ερευνώντας για εξηγήσεις αποδίδεται κυρίως στο θεσμικό περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των νομικών, ιστορικών και κοινωνικών πτυχών) και μεταξύ των κλάδων. Γαλακτοκομικά και φρούτα & λαχανικά είναι συχνά κλάδοι  με σημαντικά μερίδια αγοράς για τους συνεταιρισμούς. Αλλά ακόμα και στα γαλακτοκομικά υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των, π.χ. στην Αυστρία και την Δανία σε σχέση με τη Γαλλία και τη Γερμανία. Οι διαφορές είναι ακόμη μεγαλύτερες, εάν κοιτάξει κανείς σε κλάδους όπως η ζάχαρη (π.χ. το Βέλγιο σε σχέση με τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες) ή ελαιόλαδο (Ιταλία έναντι της Ισπανίας!). Το επόμενο κεφάλαιο έχει επικεντρωθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια σε οκτώ κλάδους. Με άλλα λόγια, η συνεταιριστική ανάπτυξη στην Ευρώπη μερικές φορές χαρακτηρίζεται από το επιτυχημένο διεθνούς προσανατολισμού τύπο «ιδιωτικών» επιχειρήσεων στη Βόρεια-Δυτική Ευρώπη, και τον πιο παραδοσιακό και κοινωνικό προσανατολισμό, που αγωνίζεται με τα θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης, στις χώρες της Μεσογείου. Η συνεταιριστική ανάπτυξη είναι μάλλον προβληματική στα νέα κράτη μέλη, λόγω της σοσιαλιστικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της έλλειψη εμπιστοσύνης και ηγετικών ικανοτήτων. Εντοπίστηκαν στην παρούσα μελέτη μελέτες περισσότερα από 300 ευρωπαϊκά, εθνικά και περιφερειακά μέτρα πολιτικής. Η συνεταιριστική νομοθεσία, οι κανόνες ανταγωνισμού, και τα οικονομικά κίνητρα ήταν μεταξύ εκείνων που παρατηρήθηκαν πιο συχνά. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, όσον αφορά τα μέτρα πολιτικής που έχουν εγκριθεί. Δεν υπάρχουν σαφείς σχέσεις μεταξύ των (τρεχουσών) μέτρων στήριξης για τους συνεταιρισμούς των αγροτών και του μεριδίου αγοράς των εν λόγω οργανισμών. Επίσης, σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ είναι δύσκολο να βρεθεί μια σαφής σύνδεση μεταξύ της νομοθεσίας και των συνεταιριστικών αποδόσεων. Πολλά μέτρα στήριξης θα μπορούσαν δυνητικά να ωφελήσουν τους συνεταιρισμούς. Οι συνεταιρισμοί θα μπορούσαν  να επωφεληθούν ιδιαίτερα από ένα ευέλικτο ομοιογενή συνεταιριστικό νόμο, ενιαία φορολογία, και σαφώς καθορισμένους κανόνες ανταγωνισμού. Σε ορισμένους κλάδους οι οργανώσεις παραγωγών και οι συνεταιρισμοί έχουν επωφεληθεί από την ΚΓΠ και από μερικές από τις μεταρρυθμίσεις της (όπως στα φρούτα και λαχανικά, τις οινοποιητικές βιομηχανίες). Αυτό που έντονα προτείνεται είναι  οι κυβερνήσεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο να αναπτύξουν πολιτικές και μέτρα για τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων και τεχνικών (οργανωτικών) διοίκησης, κυρίως για τους μικρούς και νέους υπό  εκκίνηση συνεταιρισμούς. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους συνεταιρισμούς στα νέα κράτη μέλη, όπου η αυτο-οργάνωση παρεμποδίζεται από την έλλειψη κοινωνικού και ανθρώπινου κεφαλαίου. Οι δεσμοί μεταξύ των συνεταιρισμών και της αγροτικής ανάπτυξης είναι πολλαπλοί. Οι συνεταιρισμοί είναι συχνά σημαντικοί εργοδότες και συντελεστές της περιφερειακής οικονομίας. Συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων δημόσιας πολιτικής, όπως την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου, την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την περιβαλλοντική αειφορία. Αρκετοί συνεταιρισμοί χτίζουν τη στρατηγική τους στις περιφερειακές ιδιαιτερότητες, όπως στην ανάπτυξη και την εμπορία εξειδικευμένων τοπικών προϊόντων.