Η προμήθεια από πλευράς της Ελλάδος των κορυφαίων σε παγκόσμιο επίπεδο αεροσκαφών F-35 σε συνδυασμό με τις καλές σχέσεις της κυβέρνησης με την Ουάσιγκτον, αναβαθμίζουν τη χώρα μας στο περιφερειακό, μεσογειακό και νατοϊκό γίγνεσθαι, σε μία μάλιστα χρονική περίοδο που καθημερινά αυξάνεται η ρωσική απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα όπλα του αμερικανικού πακέτου που εξασφαλίσαμε, ενδυναμώνουμε το αποτύπωμά μας αναφορικά με την άμυνα και την αποτρεπτική δυναμική της χώρας μας για τις επόμενες δεκαετίες.
Σωστά ο Κ. Μητσοτάκης και ο Ν. Δένδιας έθιξαν ότι εμείς ποτέ δεν θα ρυθμίσουμε τα οπλικά συστήματα που θα δώσουν σε τρίτη χώρα οι Αμερικανοί. Είναι δικαίωμά τους. Ομως, είναι σημαντικό να παρακολουθούμε προς πάσα κατεύθυνση τους εξοπλισμούς των γειτόνων μας και προφανώς και την όποια πρόοδο της δικής τους αμυντικής βιομηχανίας (αυτό σημαίνει πολύ καλές πληροφορίες και εκτιμήσεις).
Η πρόσφατη τοποθέτηση της υπεύθυνης υφ. Εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιας για τις πολιτικές υποθέσεις Βικτόρια Νούλαντ στη διήμερη επίσκεψη στην Αγκυρα αναφορικά με ενδεχόμενη επιστροφή της Τουρκίας στα αεροσκάφη F-35 και άρση των κυρώσεων του ομοσπονδιακού νόμου CAATSA του 2017, με την προϋπόθεση ότι θα θέσει εκτός το επίμαχο ρωσικό αντιαεροπορικό / αντιπυραυλικό σύστημα S-400, προκάλεσε στη χώρα μας προβληματισμό.
Προφανώς, στην προσεχή συνάντηση κορυφής Πούτιν–Ερντογάν στην Τουρκία (εντός του μήνα) θα συζητηθούν επιμέρους θέματα. Οπως πολλές φορές έχω γράψει τα τελευταία τρία χρόνια, η Τουρκία δεν έχει τεθεί καθολικά εκτός του πολυεθνικού προγράμματος των συγκεκριμένων αεροσκαφών 5ης γενιάς.
Μάλιστα είναι σε γνώση του υπογράφοντα, ότι κατά καιρούς η Αγκυρα έχει συζητήσει να παραδώσει το βαρύ αντιπυραυλικό σύστημα σε Πακιστάν, Αίγυπτο, Αζερμπαϊτζάν, Ιράν, Ουκρανία ή άλλη χώρα της Μέσης Ανατολής, αλλά συνάντησε την άρνηση της Μόσχας (η οποία χρησιμοποιεί την Τουρκία για εκβιασμούς απέναντι σε Δύση και ΝΑΤΟ). Αξίζει να δούμε ορισμένες πτυχές της αμερικανοτουρκικής περίπτωσης με τα F-35 τα οποία σε 4-5 χρόνια θα διαθέτει και η χώρα μας.
Το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400 έκλεισε την… πόρτα για τα F-35
Στις 30 Ιουνίου 2018, η Τουρκία παρέλαβε το πρώτο της F-35 στις εγκαταστάσεις της Lockheed Martin στο Φορτ Γουόρθ του Τέξας. Το πρώτο αεροσκάφος, με αριθμό 18-0001, επρόκειτο να διατεθεί στην αεροπορική βάση Luke στην Αριζόνα για εκπαίδευση πιλότων. Στις 29 Αυγούστου 2018, ένας Τούρκος πιλότος πραγματοποίησε την πρώτη πτήση με F-35 ως μέρος εκπαίδευσης στις ΗΠΑ.
Νωρίτερα στις 18 Ιουνίου 2018, η Γερουσία των ΗΠΑ ενέκρινε νομοσχέδιο που εμπόδιζε τη μεταφορά μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία. Η απαγόρευση καθιερώθηκε λόγω ανησυχιών σχετικά με την πρόθεση της Τουρκίας να προμηθευτεί το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400, το οποίο φέρεται να έθετε σε κίνδυνο τα μυστικά του F-35. Τον Αύγουστο του 2018, ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε το νομοσχέδιο, το οποίο εμπόδιζε τη μεταφορά μαχητικών αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία. Παρά την αναστολή των παραδόσεων, το Γραφείο Κοινού Προγράμματος των F-35 ισχυρίστηκε στις 21 Αυγούστου ότι θα εκτελούσε κανονικά το πρόγραμμα σύμφωνα με τα ισχύοντα διαβαθμισμένα σχέδια.
Ενα άλλο νομοσχέδιο εγκρίθηκε από τη Γερουσία των ΗΠΑ στις 23 Αυγούστου, το οποίο απαγόρευε οποιαδήποτε δαπάνη σχετικά με τη μεταφορά F-35 στην Τουρκία, μέχρι να πιστοποιηθεί ότι η Τουρκία δεν θα αγοράσει ούτε θα δεχόταν την παράδοση του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400.
Στις αρχές Απριλίου 2019, αναφέρθηκε ότι η παράδοση των αεροσκαφών F-35 στην Τουρκία ανεστάλη λόγω της απόφασης της Τουρκίας να συνεχίσει να προμηθεύεται το σύστημα αεράμυνας S-400.
Στις 10 Απριλίου 2019, ο τότε Τούρκος υπ. Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου επανέλαβε ότι η αγορά των S-400 συνεχιζόταν κανονικά όπως είχε προγραμματιστεί και πρότεινε ότι η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να κοιτάξει προς την απόκτηση ρωσικών αεροσκαφών (των Su-34 και Su-57), αν η συμφωνία για τα F-35 κατέρρεε.
Στις αρχές Μαΐου 2019, αναφέρθηκε ότι το Πεντάγωνο προσπαθούσε να μετακινήσει την κατασκευή εξαρτημάτων και εξοπλισμού του F-35 εκτός Τουρκίας (αφού υπολογίσιμος αριθμός τους κατασκευάζονταν κανονικά στο Εσκί Σεχίρ και στη Μαλάτεια). Τον Ιούνιο του 2019, αναφέρθηκε ότι η εκπαίδευση όλων των Τούρκων πιλότων και μηχανικών διεκόπη. Στις 17 Ιουλίου 2019, μετά την παράδοση των πρώτων ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι η Τουρκία θα απομακρυνθεί από το πρόγραμμα F-35.
Αν και η Τουρκία είχε αφαιρεθεί επίσημα από το πρόγραμμα, κορυφαίοι αξιωματούχοι του Αμερικανικού Πενταγώνου δήλωσαν τον Ιούνιο του 2020 ότι η Τουρκία θα εξακολουθούσε να κατασκευάζει βασικά μέρη της ατράκτου και του κινητήρα μέχρι τα τέλη του 2022, καθώς τα υπάρχοντα κατασκευαστικά συμβόλαια θα συνεχίσουν να τηρούν την ολοκλήρωση και να αποτρέψουν «δαπανηρές, ενοχλητικές και σπάταλες καταγγελίες συμβάσεων».
Πώς οι Τούρκοι μπορούν να επιστρέψουν στο πρόγραμμα
Η Τουρκία ήταν ο κορυφαίος εταίρος στο πρόγραμμα μαχητικών αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι ΗΠΑ δεν συμφωνούσαν η Τουρκία να αποκτήσει τόσο τους ρωσικούς S-400 όσο και τα F-35, καθώς θεωρούσαν ότι οι άκρως μυστικές τεχνολογίες θα μπορούσαν να πέσουν σε λάθος χέρια και να επιτρέψουν στη Μόσχα να σπάσει τον κώδικα που κάνει «αόρατο» (stealth) το αεροσκάφος.
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν η Τουρκία μπορεί να ξαναμπεί στο πρόγραμμα F-35. Η απάντηση είναι ότι μπορεί αν ο Ερντογάν δώσει κάτι… σημαντικό. Ακόμα κι αν συνέβαινε αυτό, θα ένιωθε η Τουρκία την ανάγκη, δεδομένης της επένδυσής της στον δικό της αεροδιαστημικό τομέα και της ανάπτυξης του εγχώριου μαχητικού TF-X, να ζητήσει διάφορα. Ο Τζέιμς Μάρκες, αναλυτής αεροδιαστημικής και άμυνας στην «Global Data», είπε ότι «υπάρχει υπολογίσιμη πιθανότητα», αλλά αν δοθεί η ευκαιρία στην Τουρκία να ενταχθεί στο πρόγραμμα F-35, θα πρέπει να γίνει ως μέρος «μιας ευρύτερης επαναξιολόγησης ολόκληρης της αμυντικοβιομηχανικής στρατηγικής της χώρας».
Το πρόγραμμα θα αποφέρει πολλά οικονομικά οφέλη σε μια δύσκολη εποχή για την Τουρκία ενώ μια νέα συμφωνία θα μπορούσε να είναι «οδηγός» για την αναθέρμανση των σχέσεων με τη Δύση.
Ωστόσο, δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται, αφού οι ΗΠΑ θέλουν κάτι βαρύ σε αντάλλαγμα. Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 είναι το πυραυλικό σύστημα S-400. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά τα συστήματα τόσο για τις πληροφορίες τους όσο και για πιθανή διάθεσή τους στην Ουκρανία. «Πιθανότατα δεν θα δώσουν ποτέ στην Τουρκία F-35 ενώ διατηρούν τα S-400» τόνισαν Αμερικανοί αναλυτές σημειώνοντας ότι ανταγωνιστικές τεχνολογίες στον ίδιο στρατό θεωρούνται υπερβολικά μεγάλος κίνδυνος διασποράς πληροφοριών.
To μπρα ντε φερ για την κυριαρχία στους ουρανούς
Οι ΗΠΑ βάζουν «Stealth Trap» για να κλείσουν συμφωνία πολλών δισεκατομμυρίων για F-35 με την Τουρκία, αν εγκαταλείψουν το σύστημα S-400.
Μόλις πρόσφατα, η Ουάσιγκτον ενέκρινε την πώληση μαχητικών F-16 στην Τουρκία και 40 F-35 στην Ελλάδα. Η Τουρκία αποβλήθηκε από την κοινοπραξία που κατασκευάζει το μαχητικό F-35 το 2020 βάσει του νόμου Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA). Αναμενόταν να παραλάβει 100 αεροσκάφη F-35 και είχε καταβάλει προκαταβολή 1,4 δισ. δολαρίων για το πρόγραμμα.
Οι Αμερικανοί νομοθέτες πείστηκαν ότι «η ανάπτυξη του στόλου των αναβαθμισμένων F-16 από την Τουρκία είναι πολύ σημαντική για την αμερικανική ασφάλεια και ότι η πλήρης ενεργός δράση και η συμμετοχή σε αυτό το επίπεδο είναι σημαντική για τον επιμερισμό του βάρους μεταξύ των συμμάχων». Η απόκτηση αυτών των αεροσκαφών από την Τουρκία αποτελεί προτεραιότητα για τις ΗΠΑ», πρόσθεσε η Αμερικανίδα υφ. Εξωτερικών Β. Νούλαντ.
Θέλοντας από καιρό να εκσυγχρονίσει την αεροπορία της και να διατηρήσει μια περιφερειακή στρατιωτική ισορροπία, η Τουρκία επικύρωσε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Στη συνέχεια, οι ΗΠΑ ανταπέδωσαν εγκρίνοντας την πώληση F-16 στην Αγκυρα. Στη συνέχεια, όμως, ανακοίνωσαν και την πώληση F-35 στην Ελλάδα.
Το να έχουμε απλώς ένα F-35 που να «σκοτώνει» S-400 δεν θα ήταν αρκετό για την Τουρκία. Η μόνη της επιλογή θα ήταν να έχει δικό της στόλο F-35. Γνωρίζοντας ότι οι Τούρκοι θα έκαναν αυτόν τον υπολογισμό, η Nούλαντ κοινοποίησε ότι και οι ΗΠΑ επιθυμούν να πουλήσουν F-35 στην Τουρκία. Αν η Ελλάδα χειριστεί τα stealth μαχητικά της, η Αγκυρα θα μπορούσε να αναγκαστεί να ενεργοποιήσει τις πυροβολαρχίες των S-400, οι οποίες θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν και να αποκαλύψουν τα μυστικά «αορατότητας» (stealth) του F-35.
Αξιωματούχοι από το Γραφείο Κοινού Προγράμματος F-35 (JPO) και τη Lockheed Martin θα έχουν πρόσβαση στη βάση δεδομένων υπολογιστών αποστολών των ελληνικών F-35 για σημαντικό χρονικό διάστημα, καθώς η προμήθεια περιλαμβάνει εκπαίδευση προσωπικού, εξυπηρέτηση και υποστήριξη υλικοτεχνικής υποστήριξης. Επιπλέον, τα ελληνικά F-35 θα έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες ELINT και ηλεκτρονικού πολέμου (EW) αν είναι οι παραλλαγές Technology Refresh-3 (TR-3) και Block 4.
Μένει τώρα να δούμε πώς θα απαντήσει η Τουρκία στη «βόμβα» των ΗΠΑ για τα F-35, γιατί μυστικές επαφές έχουν υπάρξει στο Κατάρ και στο Νταβός. Αναμένονται πολύ σημαντικές εξελίξεις μέσα στο 2024 ενώ το ΝΑΤΟ επιδιώκει να εξαφανιστούν τελείως τα αντιαρματικά και αντιαεροπορικά όπλα της Ρωσίας από τα οπλοστάσια των κρατών-μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας. Επίσης, η Αθήνα θα πρέπει να καθορίσει σε ποια βαθμίδα των F-35 θα είναι ενταγμένη…
