Φίδια: Σε ποια πόλη της Δυτικής Ελλάδας καταγράφονται τα περισσότερα δαγκώματα – Τι κάνουμε αν δούμε φίδι

Δικαιολογημένη χαρακτηρίζουν οι ειδικοί την ανησυχία που επικρατεί με τη συχνή εμφάνιση φιδιών την τελευταία εβδομάδα, σε αστικές περιοχές, κυρίως της Δυτικής και της Βόρειας Ελλάδας.

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν, η χώρα μας έχει επάρκεια αντιοφικών ορών, οι οποίοι αποτελούν αντίδοτα για το δηλητήριο του φιδιού.

«Υπάρχουν τουλάχιστον 120 διαθέσιμες δόσεις αντιοφικού ορού από πέρυσι και είναι διαθέσιμες για άμεση χορήγηση», εξηγεί στο New 24/7 o Διονύσης Σγούρας, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Παστέρ, το οποίο είναι υπεύθυνο για τις προμήθειες του αντιδότου στη χώρα μας.

Μάλιστα, όπως συμπληρώνει ο ίδιος, οι δόσεις αυτές έχουν ημερομηνία λήξης τον Μάρτιο του 2025, οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα με τη χορήγηση τους στους πολίτες που θα τις χρειαστούν.

Επιπλέον, το Ινστιτούτο Παστέρ, έχει προβλέψει εγκαίρως για τον διαγωνισμό προμήθειας των 400 δόσεων αντιοφικών ορών που προβλέπονται να υπάρχουν στη χώρα μας κάθε χρόνο.

«Ο διαγωνισμός έχει ολοκληρωθεί. Έχουμε ζητήσει από την εταιρεία που τον κέρδισε κατακυρωτικά έγγραφα και αρχές Ιουνίου θα υπογραφεί και η σύμβαση. Αυτό σημαίνει ότι οι 400 δόσεις θα είναι άμεσα διαθέσιμες τις επόμενες ημέρες και θα διανεμηθούν σε νοσοκομεία και κέντρα υγείας σε όλη τη χώρα», λέει η Αλεξάνδρα Χουσάκου από το Ινστιτούτο Παστέρ, υπεύθυνη της προκήρυξης για τον διαγωνισμό προμηθειών.

Ως εκ τούτου, το επόμενο διάστημα η χώρα μας θα παραλάβει 400 δόσεις. Η κάθε μία κοστίζει περίπου 970 ευρώ.

Ο λόγος που πέρυσι υπήρξε καθυστέρηση στις προμήθειες

Ο διαγωνισμός για αντιοφικό ορό που είχε κάνει πέρυσι το Ινστιτούτο Παστέρ είναι αποβεί άγονος, καθώς δεν υπήρχε επάρκεια του αντιδότου σε όλη την Ευρώπη.

«Το φαινόμενο οφειλόταν στο ότι η φαρμακευτική εταιρεία (Sanofi) που παρήγαγε τον ορό, αποφάσισε να σταματήσει τις διαδικασίες παραγωγής και να δώσει τα δικαιώματα σε μία βρετανική εταιρεία. Ωστόσο, παρά τις δεσμεύσεις της, η εταιρεία αυτή δεν κατάφερε να παράξει αρκετό αντίδοτο για να καλύψει την ευρωπαϊκή αγορά. Ως εκ τούτου, κινήθηκε διαφορετική διαδικασία και καταφέραμε να προμηθευτούμε όλες τις απαραίτητες δόσεις μέσω του Ινστιτούτου Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΦΕΤ)», λέει ο κ. Σγούρας.

Ωστόσο, και πάλι υπήρχε επάρκεια από τα προηγούμενα χρόνια και έτσι πέρυσι δεν κινδύνευσε καμία ανθρώπινη ζωή από δάγκωμα φιδιού.

Ποιοι θα πρέπει να κάνουν αντιοφικό ορό

Τα 9 στα 10 δαγκώματα φιδιού στη χώρα μας δεν γίνονται από δηλητηριώδες φίδι.

Ωστόσο, επειδή όταν κάποιος που δαγκώνεται από φίδι είναι φυσικό να πανικοβληθεί και ούτε θα κοιτάξει τα χαρακτηριστικά του φιδιού για να τα περιγράψει στον γιατρό, ούτε θα κυνηγήσει το φίδι για να το πάρει μαζί του στο νοσοκομείο, ο ορός χορηγείται προληπτικά σε όλους όσους τους έχει δαγκώσει φίδι.

Υπάρχουν οροί οι οποίοι χορηγούνται ενδοφλέβια με ορό και αυτοί που χορηγούνται ενδομυϊκά.

Στη χώρα μας οι οροί χορηγούνται ενδομυϊκά (στο μπούτι ή στον γλουτό).

Οι γιατροί προτιμούν τα αντίδοτα που χορηγούνται μέσω ορού και ενδοφλέβια, διότι μπορεί να έχουν για κάποιους σοβαρές παρενέργειες.

Και στην περίπτωση που γίνεται αργή χορήγηση, μπορούν και να τη διακόψουν.

Ωστόσο, για τα φίδια που υπάρχουν στη χώρα μας, ο μόνος ορός που υπάρχει διαθέσιμος, είναι αυτός που χορηγείται ενδομυϊκά.

Σε ποια περιοχή της χώρας καταγράφονται τα περισσότερα δαγκώματα φιδιού

Παρόλου που τα δαγκώματα φιδιού δεν είναι συχνά στη χώρα μας, υπάρχει μία περιοχή όπου κάθε χρόνο καταγράφονται δεκάδες δαγκώματα φιδιού.

Πρόκειται για την Αμαλιάδα του νομού Ηλείας.

Στην περιοχή αυτή τα δαγκώματα είναι συχνά στους εργάτες Γης και κυρίως σε αυτούς που συλλέγουν φράουλες.

Τα συμπτώματα από το δάγκωμα οχιάς

Το πιο κοινό δηλητηριώδες φίδι στην Ελλάδα είναι οι οχιά. Οι επιδράσεις των δηλητηρίων των φιδιών χωρίζονται σε δυο κατηγορίες:

Στα τοπικά συμπτώματα. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται πόνος, οίδημα (πρήξιμο), μελανιές και φυσαλίδες που επεκτείνονται μέσα σε λίγες ώρες.

Οι φυσαλίδες μπορεί να επιμολυνθούν από μικρόβια και να εξελιχθούν σε γάγγραινα.

Και στα τα γενικευμένα συμπτώματα, τα οποία εκδηλώνονται σε περίπτωση που απορροφηθεί το δηλητήριο και είναι τα πιο ανησυχητικά.

Συμπεριλαμβάνουν έμετο, αδυναμία, ζάλη, ρίγος με πυρετό, εφιδρώσεις και αιμορραγικές εκδηλώσεις.

Επίσης μπορεί να παρατηρηθούν ταχυκαρδία, υπόταση, σοκ, πνευμονικό οίδημα και οξεία νεφρική ανεπάρκεια.

Σε κάθε περίπτωση, υπεύθυνο είναι το Εθνικό Κέντρο Δηλητηριάσεων, το οποίο αποτελεί τμήμα του Παθολογικού Τομέα του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων Αθηνών «Παναγιώτη & Αγλαΐας Κυριακού».

Λειτουργεί 24 ώρες το εικοσιτετράωρο τηλεφωνικό κέντρο (2107793777) για πληροφορίες και οδηγίες.

Τι θα πρέπει να κάνουμε αν βρούμε φίδι

• Πριν από οτιδήποτε άλλο αφομοιώνουμε τη βασική αρχή: Δεν το σκοτώνουμε, δεν το τραυματίζουμε.
• Δεν κάνουμε τίποτα. Συνήθως είναι η πιο εύκολη και αποτελεσματική λύση. Ένα φίδι δεν έχει κανέναν λόγο να μείνει σε έναν χώρο χωρίς τροφή και θα φύγει μόνο του αρκεί να βρει ανοικτό το πέρασμα από το οποίο μπήκε. Αν βέβαια υπάρχει τροφή -όπως ποντίκια- μέσα στο σπίτι, τότε το φίδι δεν είναι το πιο σημαντικό μας πρόβλημα.
• Προσπαθούμε να αναγνωρίσουμε εάν είναι δηλητηριώδες ή όχι.
• Απομακρύνουμε παιδιά, κατοικίδια ζώα και ανθρώπους που φοβούνται.
• Αν είμαστε σίγουροι ότι δεν είναι οχιά, χρησιμοποιούμε γάντια και ειδικά εργαλεία, αν υπάρχουν, για να το χειριστούμε.
• Το τοποθετούμε σε ειδική υφασμάτινη σακούλα ή μαξιλαροθήκη ή πλαστικό δοχείο με οπές.
• Το μεταφέρουμε σε απόσταση από την κατοικία που βρέθηκε, εάν ανήκει στην πανίδα της περιοχής.
• Αν δεν αισθανόμαστε αρκετά σίγουροι για να κάνουμε τα παραπάνω, τότε χρησιμοποιούμε μια σκούπα για να το κατευθύνουμε προς την έξοδο. Δεν χρειάζονται βίαιες κινήσεις και προσέχουμε μην το τραυματίσουμε.
• Αν αισθανόμαστε ότι χρειαζόμαστε υποστήριξη απευθυνόμαστε σε επίσημο φορέα που δραστηριοποιείται σε θέματα ερπετών (όπως Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία, Κέντρα Περίθαλψης Άγριων Ζώων, Μ.Γ.Φ.Ι.). Σε αστικές περιοχές μπορούμε να απευθυνθούμε και στην Πυροσβεστική.

Πώς τα φίδια θα μείνουν μακριά από το σπίτι μας

• Να μην τους παρέχουμε τροφή. Συνεπώς θα πρέπει να έχουμε απαλλαχτεί από ποντίκια, έντομα, κ.ά.
• Να μην τους παρέχουμε καταφύγιο. Δηλαδή να μην διατηρούμε στους κήπους μας πετροσορούς ή σορούς ξύλων.
• Να φράσσουμε όλες τις εξωτερικές σχισμές και τρύπες από όπου θα μπορούσαν να μπουν στον κήπο ή το σπίτι μας.
• Επίσης, αποφεύγουμε να αφήνουμε τις εξώπορτες ανοιχτές.
• Να μην διατηρούμε ψηλά χόρτα ή πυκνή βλάστηση στον κήπο μας.
• Να μην τους παρέχουμε νερό, συνεπώς να μη διατηρούμε λιμνούλες, ή μονίμως βρεγμένο γκαζόν.
• Τα διάφορα απωθητικά για φίδια είναι συνήθως αναποτελεσματικά.

Φίδια στην Ελλάδα: Πώς να αναγνωρίσετε την οχιά – Τι να κάνετε αν σας δαγκώσει

Πολλά είναι σε ετήσια βάση τα κρούσματα τσιμπήματος φιδιών κατά την περίοδο του καλοκαιριού στη χώρα μας. Στην Ελλάδα το βασικό πρόβλημα με τα φίδια είναι οι έχιδνες (οχιές).

Στα νοσοκομεία χρησιμοποιείται ενίοτε ένας ήπιος αντιεχιδνικός ορός, (Serum Antivipera) Ιταλικής παραγωγής, ως αντίδοτο, αλλά σταδιακά τείνει να καταργηθεί λόγω παρενεργειών.

Τα φίδια χωρίς δηλητήριο λέγονται «άγλυφα». Τα φίδια με δηλητήριο στα μπροστινά δόντια λέγονται «προτερόγλυφα» και είναι αρκετά επικίνδυνα, ενώ τα φίδια με δηλητήριο στα πίσω δόντια λέγονται «οπισθόγλυφα» και είναι λιγότερο επικίνδυνα. Τα φίδια τον χειμώνα πέφτουν σε χειμερία νάρκη και ξυπνούν την άνοιξη.

Οι έχιδνες (οχιές)

Απ’ όλα τα φίδια που υπάρχουν στον κόσμο, το 10% είναι δηλητηριώδη. Στη χώρα μας (και στην Ευρώπη) τα δηλητηριώδη φίδια είναι 4-5 είδη έχιδνας (οχιάς), σύμφωνα με το Κέντρο Δηλητηριάσεων.

Τα δαγκώματα από δηλητηριώδη φίδια είναι επικίνδυνα και μπορεί να αποβούν θανατηφόρα. Το δάγκωμα της οχιάς αναγνωρίζεται από τα δύο σημαδάκια που αφήνει.

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο πρώτων βοηθειών του Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ), η βαρύτητα της δηλητηρίασης εξαρτάται από ορισμένους παράγοντες.

Στους παράγοντες αυτούς συμπεριλαμβάνονται η ηλικία, η γενική κατάσταση της υγείας, η θέση και το βάθος του δήγματος.

Ρόλο παίζει επίσης το μέγεθος του φιδιού και το αν μετακινήθηκε ή όχι το θύμα.

Η αντιμετώπιση του δαγκώματος απο φίδι

Πρώτο μέλημα μετά το δάγκωμα είναι να ακινητοποιηθεί το θύμα, για να μην μπει το δηλητήριο στην κυκλοφορία του αίματος. Το ΕΚΑΒ συνιστά τα εξής:

• Όχι περπάτημα.
• Καθησυχασμός του θύματος.
• Αφαίρεση κοσμημάτων και στενών ρούχων (π.χ. κάλτσα), πριν αρχίσει το οίδημα.
• Ακινητοποίηση του άκρου (όπου συνέβη το δάγκωμα) σε θέση χαμηλότερη από το ύψος της καρδιάς.
• Καθαρισμός της πληγής με νερό και σαπούνι.
• Όχι πάγος στο τραύμα.
• Όχι ίσχαιμος περίδεση. Η σύσταση να δένουμε σφιχτά με έναν επίδεσμο ή ύφασμα το μέλος πιο ψηλά από το σημείο της πληγής, για να εμποδίσουμε τη διάχυση του δηλητηρίου, είναι λανθασμένη.
• Όχι χορήγηση καφέ και αλκοόλ.
• Όχι σύλληψη του φιδιού. Προσπαθήστε να απομνημονεύσετε το χρώμα και το σχήμα του φιδιού, για να το περιγράψετε στους γιατρούς.
• Διακομιδή στο νοσοκομείο.

Τα δηλητηριώδη φίδια στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, από τα περίπου 70 είδη ερπετών που μπορεί να συναντήσει κανείς, μόνο 7 φέρουν δηλητήριο και είναι όλα τους είδη φιδιών. Τα 5 ανήκουν στην οικογένεια των Εχιδνιδών (Οχιές) και είναι σωληνόγλυφα με σχετικά ισχυρό δηλητήριο, ενώ τα υπόλοιπα 2 στην οικογένεια των Κολουβρίδων και είναι οπισθόγλυφα με ασθενές δηλητήριο, ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

Συνολικά στη χώρας μας υπάρχουν 23 διαφορετικά είδη φιδιών. Τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών (Viperidae) δεν απαντούν ποτέ όλα μαζί στο ίδιο μέρος, αλλά έχουν διαφορετική εξάπλωση ανά την ελληνική επικράτεια και είναι τα εξής:

1. Οχιά – Vipera ammodytes

2. Οθωμανική Οχιά – Montivipera xanthina

3. Οχιά της Μήλου – Macrovipera schweizeri

4. Αστρίτης – Vipera berus

5. Νανόχεντρα – Vipera ursinii

Ενώ οι δηλητηριώδεις Κολουβρίδες (Colubridae) είναι οι παρακάτω:

1. Σαπίτης – Malpolon insignitus

2. Αγιόφιδο – Telescopus fallax

Από τα υπόλοιπα ερπετά κανένα άλλο δεν φέρει δηλητήριο, είτε πρόκειται για φίδι, σαύρα, χελώνα ή αμφίσβαινα και είναι όλα τους απολύτως ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

*Μερικά αμφίβια στην χώρα μας αν χειριστούν βίαια εκκρίνουν ως άμυνα τοξικές ουσίες από αδένες που βρίσκονται στο δέρμα τους, όπως οι Σαλαμάνδρες και κάποιοι Φρύνοι. Οι ουσίες αυτές είναι ακίνδυνες για τον άνθρωπο όταν έρθουν σε επαφή με το δέρμα, αλλά μπορεί να προκαλέσουν κάποια συμπτώματα αν έρθουν σε επαφή με τα μάτια, με κάποια πληγή ή στην ακραία περίπτωση της κατάποσης.

Πόσο επικίνδυνα είναι τα δηλητηριώδη φίδια της Ελλάδας;

Πολλοί είναι οι μύθοι που ακούγονται γύρω από την επικινδυνότητα των δηλητηριωδών φιδιών και πως ένα δάγκωμα οχιάς μπορεί να σκοτώσει έναν άνθρωπο μέσα σε λίγα λεπτά. Φυσικά κάτι τέτοιο δε συμβαίνει στην περίπτωση των εντόπιων φιδιών.

Η επικινδυνότητα ενός δαγκώματος με έγχυση εξαρτάται από την ισχύ και την τοξικότητα του δηλητηρίου καθώς και από τη συγκέντρωση αυτού στο σώμα του θύματος. Επομένως, η ποσότητα του δηλητηρίου αλλά και το βάρος και η ηλικία του θύματος αποτελούν σημαντικούς παράγοντες (η ποσότητα εξαρτάται από το είδος και το μέγεθος του φιδιού, αλλά ελέγχεται και από το ίδιο το φίδι).

Στο ενδεχόμενο δαγκώματος από οποιαδήποτε Έχιδνίδα της χώρας μας και εφόσον έχει γίνει έγχυση δηλητηρίου από το φίδι, το άτομο που δέχθηκε το δάγκωμα κινδυνεύει να νοσήσει σοβαρά, μόνο στην περίπτωση που αυτό δε διακομιστεί σε κάποιο νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες εντός των επομένων ωρών, αλλά αντί αυτού αποφύγει τη νοσηλεία ή/και χρησιμοποιήσει «γιατροσόφια» και μη έγκυρες τεχνικές θεραπείας. Σε μία τέτοια περίπτωση μη-νοσηλείας σαν την τελευταία, η υγεία του ατόμου διατρέχει κίνδυνο και υπάρχουν πιθανότητες ο ασθενής να χάσει μέχρι και τη ζωή του στα επόμενα εικοσιτετράωρα.

Οι οχιές είναι αργά φίδια, για αυτό και αν νιώσουν απειλή η πρώτη τους αντίδραση είναι να μείνουν ακίνητες προσπαθώντας έτσι να μη γίνουν αντιληπτές. Εάν νιώσουν πως έγιναν αντιληπτές θα προσπαθήσουν να απομακρυνθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να αποφύγουν τον κίνδυνο.

Στην περίπτωση που τις πλησιάσει κάποιος αρκετά αρχίζουν να συρίζουν δυνατά (συριγμός) και κουλουριάζονται σε θέση άμυνας, έχοντας στραμμένο το κεφάλι τους προς την απειλή, είτε πρόκειται για άνθρωπο είτε ζώο, προειδοποιώντας και είναι έτοιμες να χρησιμοποιήσουν την έσχατη άμυνά τους, το δάγκωμα, εάν τις πλησιάσουν σε απόσταση λιγότερη του μισού μέτρου.

Παρά τους μύθους που κυκλοφορούν, οι οχιές δε θα επιτεθούν ποτέ εάν κάποιος δεν τις αρπάξει ή έρθει τόσο κοντά, εάν δε νιώσουν δηλαδή άμεση απειλή για τη ζωή τους. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση που κάποιος θα τις πλησιάσει στην επικίνδυνη απόσταση των μερικών 10άδων εκατοστών, οι οχιές, κατά μεγάλο ποσοστό των πιθανοτήτων, θα δαγκώσουν «στεγνά», δηλαδή χωρίς έγχυση δηλητηρίου, ως προειδοποίηση και μόνο.

Από τα 5 είδη οχιάς της χώρας μας η Νανόχεντρα (Vipera ursinii) φέρει το πιο ασθενές δηλητήριο, που σε συνδυασμό με το μικρό μέγεθός της καθίσταται η λιγότερο επικίνδυνη οχιά. Παρ’όλα αυτά, ένα δάγκωμά της συνιστάται να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με ιατρική περίθαλψη σε κέντρο πρώτων βοηθειών.

Τα υπόλοιπα 2 είδη δηλητηριωδών φιδιών της οικογένειας των Κολουβρίδων

(Colubridae), φέρουν ασθενές δηλητήριο, που σε συνδυασμό με τη θέση που έχουν στη στοματική κοιλότητα τα δόντια που το εκχέουν, καθίστανται ακίνδυνα για τον άνθρωπο, ανίκανα να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στον οργανισμό, ακόμα και αν καταφέρουν έγχυση.

Ανάμεσα στα δύο αυτά φίδια, το Αγιόφιδο φέρει το πιο ασθενές δηλητήριο αλλά είναι και το λιγότερο επιθετικό αν πιαστεί, που σημαίνει ότι πολύ σπάνια θα δαγκώσει, ενώ ο Σαπίτης διακρίνεται από σθεναρή άμυνα αν πιαστεί ή απειληθεί και το δηλητήριο ενός μεγάλου ατόμου (μεγάλη ποσότητα δηλητηρίου) μπορεί να προκαλέσει πόνο, τοπικό πρήξιμο και ίσως κάποια άλλα ελάσσονα συμπτώματα σε ευαίσθητα άτομα.

Τα συμπτώματα αυτά συνήθως υποχωρούν μετά από μερικές ώρες, χωρίς ιατρική αγωγή. Από τα δύο αυτά οπισθόγλυφα είδη δεν έχει καταγραφεί ποτέ κάποια περίπτωση που να χρήζει νοσοκομειακής εισαγωγής.

Όλα τα είδη ερπετών, αμφιβίων ή αρθρόποδων που φέρουν δηλητήριο, είτε αυτά θεωρούνται επικίνδυνα είτε όχι, μπορούν να προκαλέσουν έντονα συμπτώματα σε αλλεργικά άτομα. Επισκεφτείτε τον γιατρό σας για έλεγχο αλλεργιών.

Σε κάθε περίπτωση, όταν υπάρχουν συμπτώματα πόνου και οιδήματος (πρήξιμο) ή επικίνδυνα συμπτώματα μετά από δάγκωμα φιδιού, συνιστάται η μεταφορά σε κέντρο πρώτων βοηθειών.

Γενικά, τα δηλητηριώδη φίδια της χώρας μας δε θεωρούνται τόσο επικίνδυνα όσο φημολογείται πως είναι. Είναι χαρακτηριστικό πως η θνησιμότητα από δείγματα δηλητηριωδών φιδιών στην χώρα μας έχει σχεδόν εκμηδενιστεί εδώ και μερικές δεκαετίες αφού υπάρχουν πλέον οι ιατρικές γνώσεις και η εμπειρία για την κατάλληλη αντιμετώπισή τους. Επίσης, είναι χαρακτηριστικές οι περιπτώσεις ανθρώπων που επισκέφτηκαν το νοσοκομείο αρκετές ημέρες μετά από δάγκωμα Οχιάς χωρίς περαιτέρω κίνδυνο της υγείας τους μετά την νοσηλεία.

Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις άτομα που δαγκώθηκαν και δεν επισκέφτηκαν ποτέ το νοσοκομείο, αλλά μόνο με μία ένεση αδρεναλίνης, απέφυγαν τον κίνδυνο (περιστατικό Stefan Dummermuth).

Σε καμία περίπτωση αυτά τα παραδείγματα δεν αναφέρονται προς μίμηση, αλλά για να τονιστεί το χαμηλό σχετικά επίπεδο επικινδυνότητας των εντόπιων Εχιδνών προς αποφυγή πανικού και φημολογίας. Τα παραδείγματα δεν μπορούν να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά καθότι οι συνθήκες κάθε φορά είναι διαφορετικές με διαφορετικούς παράγοντες.

 

 

Διαβάστε επίσης: Αγρίνιο: Φίδι εθεάθη στο κέντρο – Προσπάθειες για τον εντοπισμό του (Video – Photos)