Η. Φίλιος: «Εγγυημένη προφητεία ή κοινωνούμενη αλήθεια;»

Η Εκκλησία βρίσκεται στον αντίποδα της θρησκείας. Η Εκκλησία ως κοινωνία προσώπων που κοινωνούν μεταξύ τους, αλλά και με τον Χριστό. Μία σαφής αναφορά του προσώπου στο κατεξοχήν πρόσωπο και όχι είδωλο∙ τον Χριστό. Βέβαια, ο Χριστός χρειάζεται να σωθεί. Να σωθεί από τις εγγυημένες προφητείες, τους αλάνθαστους σωτήρες, τις εικόνες – είδωλο που εξορίζουν τον Χριστό και σφετερίζονται τη θέση του. 

Δεν αποτελεί διαπίστωση πως ο Χριστός έχει ξεχαστεί. Διαπίστωση αποτελεί η κατάντια της απώλειας, το γεγονός της αλλοτρίωσης, της επιτακτικής άρνησης του προσώπου Του. Ο Χριστός δείχνει να μην χωράει πλέον στην Εκκλησία. Χρειάζεται κόπος, ανάληψη προσωπικής ευθύνης και απεμπολισμός της ατομικότητας για να ταιριάξει ο Χριστός στο πρόσωπο του σύγχρονου ανθρώπου. Δεν υπάρχουν απροσδιόριστες λύσεις, μήτε έτοιμες συνταγές σωτηρίας. 

Ο σύγχρονος άνθρωπος απαιτεί έτοιμη συνταγή. Θέλει να σωθεί. Δεν θέλει να κοπιάσει. Απαιτεί η ευθύνη του να καταστεί υποχρέωση του Θεού. Ένας Θεός που γεννιέται, αποκαλύπτεται, σαρκώνεται, όταν το απαιτεί η ανθρώπινη αντίληψη, η ανθρώπινη νόηση. Δεν νοείται Θεός εκτός του ανθρωπίνου μυστηρίου. Όπως και δεν νοείται άνθρωπος εκτός του μυστηρίου του Θεού. Τα πάντα έχουν απολέσει την αναφορά τους στον Θεό, τη συγγένεια τους μαζί Του. Δεν είμαστε γένος του Θεού. Έχουν αντιστραφεί τα πάντα. Ο Θεός είναι δικό μας γένος, αφού λειτουργεί σύμφωνα με την ανθρώπινη θέληση. Είναι τραγικό να θεωρείται ο Θεός εικόνα του ανθρώπου. Μήπως αυτό δεν είναι αμάρτημα;

Ο πιστός έχει απομακρυνθεί από την οντολογία των λέξεων και εμφανίζονται αλλοιωμένες, διφορούμενες. Έννοιες ενός στυγνού δοκητισμού που αρνείται περιεχόμενο, οντολογία και προοπτική. Εκκλησία, σωτηρία, μετάνοια, αμαρτία, ερμηνεύονται ανθρωπίνως. Δεν χωράει η βεβαιότητα της αλήθειας στα παραπάνω. Ο πιο εγκληματικός βιασμός της οντολογίας των εννοιών με βαθύτατες συνέπειες στο γεγονός του μυστηρίου που επιμελείται ο Θεός για τον άνθρωπο∙ αυτό της σωτηρίας. Ο άνθρωπος απαιτεί την εγγύηση του πράγματος. Θέλει να σωθεί. Αναζητά απρόσωπες αντιλήψεις. Έναν γέροντα που θα τον βεβαιώσει για τα έσχατα, που θα τον βγάλει θαυματουργικά από την κοπιαστική αναζήτηση, έναν θρησκευτικό γκουρού που θα διαβάζει το μέλλον του. Ανθώντας το φαινόμενο του γεροντισμού, με τον γέροντα να έχει εισβάλλει στο γεγονός της σχέσης με τον Θεό, υποκαθιστώντας τον Χριστό, κάνοντας θαύματα. Αυτό δεν ζητά ο πιστός; Έναν γέροντα – ζογκλέρ; 

Η αλήθεια δραπετεύει, ξεφεύγει ολωσδιόλου από το ανέπαφο και ανολοκλήρωτο μιας βεβαιωμένης αγυρτείας. Πολλά μέσα στην Εκκλησία, ως αντίληψη, ερμηνεία, έχουν γίνει μία απάτη. Ο δρόμος της σωτηρίας, του κόπου, των δυσκολιών έχουν καταστεί υποθέσεις για τους ανόητους. Επιζητείται το θαύμα και μαζί του όλα όσα συμπαρασύρει ως γοητευτική αδολεσχία. Έχει εκφυλιστεί το κήρυγμα, ο λόγος, οι συμβολισμοί, η ουσία, το γεγονός της σωτηρίας, η έννοια του πόνου και κανείς δεν το έχει πάρει χαμπάρι. Θαυματοποιοί στο τσίρκο της απώλειας του προσώπου, του προσώπου ως έρως. Το χουν καταπιεί όλο. Πέρα από τον εκμηδενισμό τους, η αθεΐα ως κατάφαση στην άρνηση του αποκεκαλυμμένου μυστηρίου. 

Δεν υφίστανται αυτόκλητοι σωτήρες, δεν υπάρχουν μοναδικά πρόσωπα σε βάρος της σύνολης μοναδικότητας του προσώπου. Η αλήθεια έχει βάσανο. Δεν αντιμετωπίζεται με έτοιμες συνταγές, ανώδυνες λύσεις. Έχει οδύνη η αλήθεια. Πολύ οδύνη. Ποιος θέλει να την γνωρίσει; Εφόσον η αλήθεια, καταπώς σημειώνει ο άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός σε συζήτηση του με Μανιχαίο της εποχής, είναι γνώση κι επομένως κατοχή, πώς γνωρίζεται; Υπάρχει κατάσταση που την βεβαιώνει; Αντίληψη που την ερμηνεύει; Πρόσωπο που την γνωρίζει; Ο καθηγητής Χ. Γιανναράς σημειώνει: ‘’Η αλήθεια επαληθεύεται κοινωνούμενη. Δεν επαληθεύεται από μία αυθεντία ή από έναν νόμο ή από ένα κόμμα ή από μία ιδεολογία. Η αλήθεια επαληθεύεται στην εμπειρία τη σχέσης’’.

Τη στιγμή που ο εκκλησιαστικός στολισμός υπό το πλήθος περιττών και αμετροεπών φτιασιδίων μετέτρεψε τους ναούς σε λατέρνες, τη στιγμή που ο πιστός εκκλησιάζεται από ηθική υποχρέωση, τη στιγμή που ο άλλος στην ευχαριστιακή σύναξη δεν αντιμετωπίζεται ως κοινό μέλος, ως αδελφός, τη στιγμή που ο γεροντισμός καταπατά την ανθρώπινη ελευθερία και δημιουργεί οπαδούς, το ύφος και το ήθος απουσιάζουν. Η αρχοντιά, η επιβλητικότητα, η σεμνότητα, όλα αυτά πλέον αποτελούν ελλείψεις. Όλα έχουν γίνει εντυπωσιασμός. Για να καλλιεργεί το συναίσθημα απαιτείται ο εντυπωσιασμός. Όλα να γίνουν εντύπωση. 

Απουσιάζει η σχέση, η κοινωνία, η συνάντηση. Συνάντηση με τον Χριστό, σχέση ειλικρινής, έντιμη, μαζί Του. Σχέση με τον συνάνθρωπο ως εικόνα του Θεού, χωρίς να αντιμετωπίζεται υποδιαίστερα, αλλά ισότιμα. Όλα αυτά όταν απουσιάζουν αναδεικνύουν την πνευματική ένδεια, την αποστροφή του λόγου ως σαρκούμενη μυσταγωγία. Τί του ταιριάζει του Θεανθρώπου; Τι του πρέπει του ανθρώπου;

Πρεσβύτερος Ηρακλής Φίλιος (Βαλκανιολόγος, Θεολόγος)

Κληρικός Ι.Μ. Σταγών & Μετεώρων