Η φωνή του αγρότη: Οι Δρόμοι της Ελιάς

Οι «Δρόμοι της Ελιάς» μέχρι σήμερα έχουν διανύσει μια πορεία 160.000 χλμ. για τον διαπολιτισμικό διάλογο σε περισσότερες από 25 χώρες καταγράφοντας και προβάλλοντας αυτή την διαχρονική πολιτιστική παρακαταθήκη: τον πολιτισμό της ελιάς, κομμάτι του μεσογειακού και του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Η ελιά, έχει σημαδέψει με τη μακραίωνη παρουσία της, όχι μόνο το τοπίο, αλλά και την καθημερινή ζωή των Ελλήνων και των άλλων μεσογειακών λαών, έχει συνδεθεί με την τελετουργία και τις λατρευτικές τους συνήθειες και έχει επηρεάσει τα ήθη και τα έθιμά τους, δημιουργώντας έναν εντελώς ιδιαίτερο πολιτισμό, τον πολιτισμό της ελιάς.

Η ελιά έχει σφραγίσει με την παρουσία της, όχι μόνο το τοπίο αλλά και την καθημερινή ζωή των μεσογειακών λαών. Δέντρο ιερό, συνδέεται με την τελετουργία και τα έθιμά τους και έχει επηρεάσει τον τρόπο ζωής τους, δημιουργώντας έναν ιδιαίτερο πολιτισμό, τον «πολιτισμό της ελιάς». Οι ‘Δρόμοι της Ελιάς’ ακολουθούν τα βήματα αυτού του πολιτισμού, από την Ελλάδα μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Είναι διαδρομές που ενισχύουν τον διαπολιτισμικό διάλογο, προβάλλουν και συμβάλλουν στην αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της ελιάς, συμβόλου ειρήνης παγκοσμίως.

Το 2005, οι «Δρόμοι της Ελιάς» αναγνωρίστηκαν ως Πολιτιστική Διαδρομή του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Αυτή η πιστοποίηση επιτρέπει στους «Δρόμους της Ελιάς» να λειτουργούν ως γέφυρα για νέες συνεργασίες μεταξύ των ελαιοπαραγωγικών περιοχών και να συγκεντρώνει οργανισμούς και παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών, συναδέλφους ταξιδιώτες, επιστήμονες, ερευνητές, τεχνίτες, παραγωγούς και καλλιτέχνες από πολλές ελαιοπαραγωγικές χώρες, Επιμελητήρια, επιχειρήσεις και άλλα ευρω-μεσογειακά δίκτυα… Μέσα από προτάσεις ανακάλυψης του κόσμου της ελιάς, εκθέσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις, επιχειρηματικές συναντήσεις, κοινωνικές δράσεις, φόρουμ, καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς, έρευνες και δημοσιεύσεις για ην ελιά (ιστορία, συμβολισμός, τοπία, προϊόντα κ.α.), οι «Δρόμοι της Ελιάς» συμβάλλουν στη συνοχή της Ευρώπης και αξιοποιούν μια κοινή πολιτιστική της κληρονομιά: την ελιά και τον πολιτισμό της.

Σήμερα, η Πολιτιστική μας Διαδρομή διασχίζει περισσότερες από 10 μεσογειακές χώρες Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Λίβανο, Μαρόκο, Τυνησία, Σλοβενία, Κροατία… και σιγά-σιγά εκτείνεται πέρα από το λίκνο πολιτισμού της ελιάς, τη Μεσόγειο…

Η ελιά στην Ελλάδα

Η εξάπλωση του πολύτιμου δέντρου και η τεχνολογική βελτίωση που σημειώνεται στον τομέα παραγωγής του ελαιόλαδου συμπίπτουν με ένα ανώτερο στάδιο πολιτισμού. Στα ομηρικά χρόνια η ελιά είχε τον δικό της ξεχωριστό ρόλο στην καθημερινή ζωή των κατοίκων του ελλαδικού χώρου και στην Aθήνα των κλασσικών χρόνων θεωρούσαν την ελιά ιερό δέντρο, δώρο των θεών και λαμβάνονταν ειδικά μέτρα για την προστασία της…

Ο πλούτος και η ευμάρεια στην Aθήνα του Xρυσού Aιώνα, αποδίδεται και στη μεγάλη παραγωγή ελαιόλαδου ενώ η σημασία του δέντρου για τους αρχαίους Έλληνες καταγράφηκε και στα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων. Αλλά και στην Κρήτη, η συστηματική καλλιέργεια της ελιάς η οποία αποτελούσε βασική ασχολία των κατοίκων, συνέβαλλε στην αλματώδη ανάπτυξη του περίφημου μινωϊκού πολιτισμού.

Η καλλιέργεια της ελιάς, του ιερού δέντρου της ελληνικής αρχαιότητας, συνέχισε επί αιώνες να εξαπλώνεται και να αποτελεί μια από τις κυριότερες ασχολίες των κατοίκων του ελλαδικού χώρου. Στα ρωμαϊκά χρόνια το λάδι της ελιάς ήταν ευρέως γνωστό και η πανίσχυρη Αυτοκρατορία λάμβανε μέτρα για να μη λείπει από τους υπηκόους της.

Μεγάλη παραγωγή ελαιόλαδου γινόταν και κατά τη βυζαντινή περίοδο σε πολλές περιοχές της Eλλάδας όπως η Πελοπόννησος, ενώ από κείμενα της εποχής προκύπτει ότι εξακολουθούσε να υπάρχει ο ίδιος σεβασμός για την ελιά όπως και στην αρχαιότητα αλλά και η άποψη για το πόσο ευεργετικά είναι τα προϊόντα της για τον άνθρωπο. Αργότερα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας το εμπόριο του λαδιού συνέβαλλε στην ανάπτυξη ισχυρών τοπικών οικονομιών στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές.

Μετά την Απελευθέρωση και την ίδρυση του Νεοελληνικού κράτους (1830), η ελαιοκαλλιέργεια ήταν ιδιαίτερα εκτεταμένη και το ελαιόλαδο ήταν βασικό προϊόν σε πολλές περιοχές όπως η Πελοπόννησος, η Κρήτη, η Στερεά Ελλάδα ή τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους.

Σήμερα η σημασία της ελαιοκαλλιέργειας για την Ελλάδα είναι πολύ μεγάλη και το ελαιόλαδο είναι ένα αγροτικό προϊόν ζωτικής σημασίας για χιλιάδες οικογένειες.

Στην Eλλάδα υπάρχουν 130.000.000 περίπου ελαιόδεντρα που καλύπτουν έκταση 6.900.000 στρεμμάτων, δηλαδή το 20% της καλλιεργούμενης γης, λειτουργούν 2.369 ελαιοτριβεία, 318 εγκεκριμένες επιχειρήσεις τυποποίησης ελαιολάδου, 47 πυρηνελαιουργεία και 700.000 οικογένειες ζουν από την καλλιέργεια της ελιάς αφού σε αρκετές –κυρίως άγονες— περιοχές το ελαιόλαδο αποτελεί το αποκλειστικό εισόδημα των κατοίκων.

Συμβάλλει επίσης στη διατήρηση της γεωργικής δραστηριότητας και τη συγκράτηση του πληθυσμού σε περιοχές με δυσμενείς εδαφο-κλιματικές συνθήκες.

Οι Δρόμοι της ελιάς μεταξύ άλλων στοχεύουν στην:

► Αξιοποίηση του πολιτισμού της ελιάς προς όφελος των τοπικών οικονομιών

► Δημιουργία «συνεργιών» μεταξύ πολιτιστικής κληρονομιάς της ελιάς, τουρισμού και αειφόρου ανάπτυξης

► Καταγραφή της κληρονομιάς της ελιάς σε όλες τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές, ανάδειξη και αξιοποίηση μέσα από πολιτιστικές δραστηριότητες

► Δημιουργία μιας «γέφυρας» ανάμεσα στις μεσογειακές χώρες, ανάμεσα στις χώρες όλου του κόσμου, χάρη στην ελιά, σύμβολο ειρήνης, φιλίας και ευημερίας

► Ενθάρρυνση του διαπολιτισμικού διάλογου, των επιχειρηματικών συνεργασιών και της ανταλλαγής τεχνογνωσίας

e-ea.gr