Ομιλία Δ. Κωνσταντόπουλου στην επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων για τη Σαρία

Ομιλία Δημήτρη Κωνσταντόπουλου, Εισηγητή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων επί του Νομοσχεδίου του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων «Τροποποίηση του άρθρου 5 του ν.1920/1991 (Α΄11), με τον οποίο κυρώθηκε η ΠΝΠ «Περί Μουσουλμάνων Θρησκευτικών Λειτουργών» (Α΄182)».

 

Κύριε Πρόεδρε

Κυρίες & Κύριοι Συνάδελφοι

 

Η ψήφιση  για τη λειτουργία του  Ισλαμικού Τεμένους στην Αθήνα και η σημερινή συζήτηση για την τροποποίηση του άρθρου 5 του ν.1920/1991 , αποτυπώνει στην πράξη, την μακρά παράδοση σεβασμού που έχει η Ελληνική Πολιτεία στη διαφορετικότητα των θρησκειών.

Και τότε και τώρα οι επιφυλάξεις μας επί της αρχής, δεν αφορούν την πρωτοβουλία της κυβέρνησης που είναι σε θετική κατεύθυνση.

Εστιάζονται στην προσπάθειά μας να συμβάλλουμε ουσιαστικά με τη συζήτηση την Επιτροπή και μέσα από την ακρόαση των φορέων, στον εμπλουτισμό του σχεδίου νόμου για σταθερή και διαρκή θρησκευτική ισονομία.

Το ελληνικό κράτος  μετά την απελευθέρωση υιοθέτησε μια σειρά από τυπικούς και ουσιαστικούς νόμους που αποσκοπούσαν στην ομαλή ένταξη των πληθυσμών αυτών.

Η μετάβαση τους από τη δικαιοταξία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ημεδαπή δικαιοταξία, εξασφαλίζονταν με  συγκεκριμένες έννομες σχέσεις.

Σημαντικό σημείο αυτής της συνέχειας αποτέλεσε η διατήρηση κανόνων (καταρχάς θρησκευτικής φύσεως ή προέλευσης) που αφορούσαν στην προσωπική (και αστική) κατάσταση των νέων πληθυσμών.

Μέσα από τους κανόνες αυτούς αντιμετωπίζονταν σε αρκετές περιπτώσεις θέματα που αφορούσαν τις μουσουλμανικές κοινότητες και την οργάνωση της θρησκευτικής ζωής τους.

Ο καταλυτικός ρόλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε σε νέα δεδομένα.

Εν όψει και της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών (28-07-1920), το Ελληνικό Κράτος υιοθέτησε τον νόμο 2345/1920 «Περί προσωρινού αρχιμουφτή και μουφτήδων των εν τω Κράτει Μουσουλμάνων και περί διαχειρίσεως των περιουσιών των Μουσουλμανικών Κοινοτήτων»

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, και με τη Συνθήκη της Λωζάνης προβλέπεται ότι:

Άρθρο 42

«Η Τουρκική Κυβέρνησις δέχεται να λάβει απέναντι των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων, όσον αφορά την οικογενειακή ή προσωπικήν αυτών κατάστασιν, πάντα τα κατάλληλα μέτρα, όπως τα ζητήματα ταύτα κανονίζωνται συμφώνως προς τα έθιμα των μειονοτήτων αυτών»

Άρθρο 43

«Οι εις τας μη μουσουλμανικάς μειονότητας ανήκοντες τούρκοι υπήκοοι δεν θα ώσιν υποχρεωμένοι να εκτελώσι πράξεις αποτελούσας παράβασιν της πίστεως ή των θρησκευτικών των εθίμων…»

Και στο άρθρο 45 καταλήγει

«Τα αναγνωρισθέντα δια των διατάξεων του παρόντος Τμήματος δικαιώματα εις τας εν Τουρκία μη μουσουλμανικάς μειονότητας, αναγνωρίζονται επίσης υπό της Ελλάδος εις τα εν τω εδάφει αυτής ευρισκόμενας μουσουλμανικάς μειονότητας.».

 

Ουσιαστικά, από το 1920 και έκτοτε, στην Θράκη ισχύουν διατάξεις ημεδαπού, εσωτερικού δικαίου (του ν. 2345/1920 και πλέον του ν.1920/1991). Νόμοι που  επιτρέπουν την εφαρμογή του Ιερού Μουσουλμανικού Νόμου υπό αυστηρό υποκειμενικό και αντικειμενικό εύρος εφαρμογής.

Αυτές οι διατάξεις είναι συμβατές με τις διεθνείς υποχρεώσεις που ανέλαβε η Ελλάδα με τη Συνθήκη της Λωζάνης.

 

Κυρίες & Κύριοι Συνάδελφοι,

Τι είναι η Σαρία

Σαρία σημαίνει «μονοπάτι» και για τους μουσουλμάνους είναι το μονοπάτι που πρέπει να ακολουθούν σύμφωνα με τη θρησκεία τους. Δεν είναι ένα γραπτό κείμενο , αλλά προκύπτει από το συνδυασμό πολλών κειμένων (Ιερό Κοράνι, Χαντίθ, Σούνα κλπ) και την ερμηνεία τους. Καλύπτει όλες τις πλευρές της ζωής ενός μουσουλμάνου και αποτελεί τη βάση του δικαϊκού συστήματος πολλών μουσουλμανικών χωρών.

Είναι προφανές ότι η Σαρία δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση του δικαϊκού συστήματος ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους. Προκύπτει, όμως, το ζήτημα ειδικά στην περίπτωση της χώρας μας, αν είναι συμβατή και με ποιον τρόπο η διατήρηση της Σαρία για τα οικογενειακά και κληρονομικά ζητήματα.

 

Τι ισχύει στην Θράκη

Η Συνθήκη της Λωζάνης δεν αναφέρεται ρητά στη Σαρία και άρα δεν υπάρχει υποχρέωση της χώρας για την επιβολή της ως υποχρεωτικής στα μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης.

Σύμφωνα με το ν.1920/1991, για τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, επειδή ακριβώς είναι μουσουλμανική, δηλαδή θρησκευτική μειονότητα, ισχύει ένα μέρος της Σαρία (θέματα οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου).

Η πάγια νομολογία του Αρείου Πάγου έχει καταστήσει την Σαρία υποχρεωτική για τους μουσουλμάνους της Θράκης.

Εξαιτίας της υποχρεωτικότητας, η Ελλάδα βρίσκεται κατηγορούμενη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στις 6/12/2017 έγινε η σχετική δίκη (υπόθεση Χατιτζέ Μολλά Σαλή) και είναι προφανές ότι η κυβέρνηση έτρεξε για να προλάβει την συγκεκριμένη προθεσμία. Θα έπρεπε να έχει κινηθεί πολύ νωρίτερα αφού ήξερε εδώ και δύο χρόνια τι πρόκειται να γίνει και για ποιους λόγους.

Μετά τη θέσπιση του πολιτικού γάμου από το ΠΑΣΟΚ, όσοι μειονοτικοί μουσουλμάνοι δεν επιθυμούν να υπαχθούν στη Σαρία κάνουν πολιτικό γάμο.

Έτσι στην πράξη, οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι βρήκαν έναν τρόπο για να κάνουν την επιλογή τους μεταξύ Σαρία και Αστικού Κώδικα.

Ο τρόπος που βρήκαν στην περίπτωση των κληρονομιών, όσοι επιθυμούν να ξεπεράσουν τη Σαρία, είναι η σύνταξη συμβολαίων ή διαθήκης με την προϋπόθεση ότι κανείς από τους ενδιαφερόμενους δεν θα προσφύγει εναντίον τους.

Σήμερα το 99% των κληρονομιών της Θράκης διευθετείται με αυτό τον τρόπο.

Για τους λόγους αυτούς, όταν ήταν ο Ανδρέας Λοβέρδος Υπουργός Παιδείας είχε ξεκινήσει μια πολύ σοβαρή συζήτηση και προσπάθεια για να αλλάξει το νομικό πλαίσιο και να συμβαδίσει ο νόμος με την ζωή.

Δυστυχώς δεν προλάβε.

 

Τι λέει η ρύθμιση

Η πρώτη και βασικότερη επιλογή είναι ότι η ρύθμιση δεν καταργεί τη Σαρία.

Με αυτό τον τρόπο:

α)Οι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι της Θράκης δεν στερούνται ένα δικαίωμα που για τους ίδιους είναι πολύ σημαντικό.

Γνωρίζουν ότι, αν και η Τουρκία το έχει καταργήσει για τους ομοθρήσκους τους , αυτοί το διατηρούν χάρη στην Ελλάδα.

β) Σε μια ευαίσθητη περίοδο στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα στις μουσουλμανικές χώρες, και ειδικότερα στις αραβικές, ότι η Ελλάδα σέβεται το Ισλάμ.

γ) Αποφεύγεται κάθε πιθανότητα η Τουρκία να χρησιμοποιήσει τη ρύθμιση για να θέσει ζητήματα σχετικά με τη Συνθήκη της Λωζάνης και

δ) ναυαγούν οι επιδιώξεις ακραίων τουρκικών εθνικιστικών κύκλων να μετατρέψουν τους Μουφτήδες και τις Μουφτείες σε κέντρα αναθεωρητισμού και προπαγάνδας εναντίον της χώρας μας .

Αυτή θα είναι η εξέλιξη αν προχωρήσουμε στην ικανοποίηση του αιτήματος περί εκλογής Μουφτή από τους μουσουλμάνους εκλογείς.

 

Η δεύτερη επιλογή της κυβέρνησης είναι ότι η ρύθμιση αναγνωρίζει τεκμήριο αρμοδιότητας στα δικαστήρια.

Δηλαδή αν διαφωνούν οι διάδικοι για το πού θα υπαχθεί η περίπτωσή τους, τότε θα υπάγεται στα δικαστήρια.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα το τεκμήριο αρμοδιότητας να ανήκει στο Μουφτή. Αυτό άλλωστε ζητούν και οι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι. Και πρέπει να τους ακούσουμε με πολλή προσοχή και σεβασμό.

Όμως, εφόσον η υπαγωγή στη Σαρία είναι δικαίωμα, δηλαδή μια εξαίρεση από τα γενικώς ισχύοντα, δεν μπορεί να αναγνωριστεί τεκμήριο αρμοδιότητας στο Μουφτή, παρά το ότι είναι λογικό να επιδιώκουν κάτι τέτοιο οι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι.

 

Αυτές οι δύο επιλογές είναι σωστές.

Υπάρχουν, όμως, τα εξής θέματα:

Α) πρέπει να διαγραφεί στην 2η παράγραφο του πρώτου άρθρου η φράση «κοινή συναινέσει».

Τι σημαίνει και πώς αποδεικνύεται η κοινή συναίνεση;

Ή θα οριστεί πολύ συγκεκριμένα τι σημαίνει αυτό και πώς αποδεικνύεται, ή θα διαγραφεί αλλιώς θα προκληθούν μεγάλα προβλήματα στη μειονότητα κατά τη μεταβατική φάση.

 

Β) είναι ορθή η επιλογή να συνδεθεί η εφαρμογή της προαιρετικότητας με την έκδοση του ΠΔ για τις δικονομικές διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούν οι Μουφτείες. Πρέπει όμως, να προσεχθεί πολύ καλά η εξουσιοδοτική διάταξη διότι αν το ΣτΕ δεν την θεωρήσει επαρκή, τότε ολόκληρος ο νόμος θα τεθεί σε αμφισβήτηση αφού δεν θα μπορεί να εκδοθεί το ΠΔ.

Αν, πάλι το ΠΔ δεν είναι λειτουργικό και δεν οργανώνει σωστά την κατάσταση, ο νόμος θα λειτουργήσει εις βάρος των νόμιμων Μουφτειών και αυτό σημαίνει ότι θα ενισχυθούν οι ψευδομουφτείες.

Ποια είναι η διαδικασία και τα εχέγγυα ότι στην σύνταξη του ΠΔ θα ληφθούν υπόψη οι ευαισθησίες των θρησκευομένων μουσουλμάνων;

Δεν πρέπει η Πολιτεία να νομοθετήσει χωρίς να τους έχει ακούσει πολύ προσεκτικά και χωρίς να έχει σεβαστεί τις ευαισθησίες τους.

Αυτό που πάει να κάνει η Κυβέρνηση δεν είναι καθόλου εύκολο και θα ήταν καλό να επιδιώξει τη μέγιστη δυνατή δημοσιότητα, συζήτηση και συναίνεση.

 

Γ) Στον μουσουλμανικό γάμο υπογράφεται μια συμφωνία, το νικιάχ.

Εκεί προβλέπεται μια αποζημίωση της γυναίκας σε περίπτωση διαζυγίου, το μεχίρ.

Η Κυβέρνηση πρέπει να εξασφαλίσει ότι δεν θα χρησιμοποιηθεί το νέο νομοθετικό πλαίσιο για να αποφεύγει ο σύζυγος που θέλει να χωρίσει, την καταβολή της αποζημίωσης στη σύζυγο γιατί τότε η νέα νομοθετική ρύθμιση θα λειτουργήσει εις βάρος της γυναίκας.

 

Δ) η ρύθμιση δυσκολεύει πολύ την δυνατότητα ενός μουσουλμάνου να επιλέξει την διάθεση της περιουσίας του σύμφωνα με τη Σαρία μετά το θάνατό του.

Στις πόλεις μπορεί να είναι εύκολο να βρεθεί συμβολαιογράφος αλλά στα χωριά τι θα γίνει;

Ε) θα ήταν χρήσιμο και για λόγους ουσιαστικούς αλλά και για λόγους διεθνούς εικόνας της χώρας μας, στην παράγραφο 3 του άρθρου 5 να προστεθεί μετά τη φράση «αντίκεινται στο Σύνταγμα» και μια φράση που να συμπεριλαμβάνει συνθήκες όπως την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου , ώστε να είναι σαφές ότι οι θα πρέπει να σέβονται τις αποφάσεις των Μουφτήδων.

 

Κύριε Πρόεδρε

Κυρίες & Κύριοι Συνάδελφοι,

Το παρόν σχέδιο Νόμου είναι μια αρχή για την ουσιαστική αλλαγή στο πλαίσιο που διέπει τα μειονοτικά ζητήματα της Θράκης (λειτουργία συλλόγων – βακούφια-σχολεία κλπ).

Εμείς είμαστε έτοιμοι να συμβάλλουμε στην κατεύθυνση αυτή με σταθερή αρχή ότι οι Μουσουλμάνοι της Θράκης είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνικού Κράτους.