Παγκόσμια Ημέρα ΑμεΑ: Ο διαμορφωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε. στη διαδικασία αποδυνάμωσης των κοινωνικών στερεοτύπων

3η Δεκεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία: Ο διαμορφωτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε. στη διαδικασία αποδυνάμωσης των κοινωνικών στερεοτύπων

του Γιώργου Παναγιωτόπουλου

Αν. Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών

Μέλος ΚΠΕ ΠΑΣΟΚ 

Η γένεση, η ανάπτυξη, η καλλιέργεια και η ενίσχυση προκαταλήψεων και στερεοτύπων, αφορά πρωταρχικά  μηχανισμούς κοινωνικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, οι οποίοι είναι σε θέση να παράγουν και να αναπαράγουν προκαταλήψεις και στερεότυπα. 

Μηχανισμοί κοινωνικοποίησης, θεσμοθετημένοι ή μη, κρατικοί ή ευρύτερα κοινωνικοί, μπορούν ανάλογα με το ποιον, την κατεύθυνση και το περιεχόμενο της παρέμβασής τους, να παράγουν, να ενισχύσουν, να συντηρήσουν, ή αντίστροφα, να αποδυναμώσουν και να καταργήσουν τις όποιες κοινωνικές συμπεριφορές εκδηλώνουν ή απορρέουν από κοινωνική προκατάληψη ή στερεότυπα.  Σ’ αυτούς τους μηχανισμούς εντάσσονται, εκτός βέβαια από τις ειδικότερες Νομοθετικές Ρυθμίσεις που άπτονται του προσανατολισμού και του περιεχομένου του Κοινωνικού Κράτους και του Κράτους Πρόνοιας, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Επικοινωνίας (Μ.Μ.Ε.).

Η κοινωνία του 21ου αιώνα χαρακτηρίζεται από την επικράτηση της επικοινωνιακής τεχνολογίας. Ο τεχνολογικός πολιτισμός, ο πολιτισμός της επικοινωνίας, κυριαρχούν καταλυτικά στη διάδοση της πληροφορίας και στην απεικόνιση της κοινωνικής πραγματικότητας. Οι ορίζουσες αυτής της νέας σύνθετης κοινωνικής πραγματικότητας με την παράλληλη αύξηση της επικοινωνιακής ροής και την κεντρική θέση της μαζικής επικοινωνίας στο εύρος της ζωής των κοινωνιών, προδιαγράφουν τη λειτουργία και τη δράση των Μ.Μ.Ε. στην εποχή μας.

Τα Μέσα δεν αποτελούν πλέον μόνο την κυριότερη πηγή άντλησης πληροφοριών σε παγκόσμιο επίπεδο. Παράγουν και χειρίζονται την πληροφορία. Έτσι συμμετέχουν δυναμικά στις διαδικασίες συγκρότησης των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτισμικών πραγματικοτήτων, ως εμπειρία αντικειμενική.

Η ευρύτατη αποδοχή των Μέσων στο κοινωνικό πλαίσιο, απορρέει τόσο από τη διεύρυνση των δράσεών τους όσο και από την επιρροή που ασκούν στην οριοθέτηση και νοηματοδότηση της δημόσιας ζωής.

Τα Μ.Μ.Ε. αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση. 

Εδώ ακριβώς ορίζεται το διακύβευμα: Αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση-πρόσκληση η συμπόρευση του Αναπηρικού Κινήματος με τα Μ.Μ.Ε. στον πολύπαθο δρόμο για τη διάλυση των στερεοτύπων, για την αποδοχή της διαφοράς αλλά και την παροχή ίσων ευκαιριών. Ο κόσμος των ΑμΕΑ δεν είναι ένας άγνωστος κόσμος. Τα άτομα αυτά ΥΠΑΡΧΟΥΝ, είναι δίπλα μας.

Σε αναλογία 10% στη χώρα μας, αλλά και σε κάθε χώρα, διεκδικούν την έμπρακτη εφαρμογή της αρχής της ισότητας, της εξασφάλισης της ατομικής προστασίας και της πλήρους ένταξης σε όλες όμως τις εκφάνσεις της ζωής.

Τα ΑμΕΑ, ζωντανό και αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας, αναζητούν το δικαίωμα στην ευτυχία και στην παραγωγική διαδικασία, σε μια κοινωνία ανοικτή σε αλληλεπιδράσεις. Σε μια κοινωνία που να αντιλαμβάνεται τον πολίτη με αναπηρία, ως πολίτη αυτεξούσιο με βούληση, επιθυμίες, ανάγκες, φιλοδοξίες και όνειρα. Σε μια κοινωνία που να διαπνέεται από τις αρχές της αυτόνομης διαβίωσης και προσβασιμότητας όλων στο δομημένο περιβάλλον, στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό, στη ζωή.

Η αναπηρία δεν είναι ασθένεια. Είναι μια ιδεολογική, οικονομική και πολιτική πρόταση-απαίτηση στη σύγχρονη «ανθρωπιστική» κοινωνία για ισότιμη ένταξη και εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού.

Το κυρίαρχο μέλημα μιας σύγχρονης προνομιακής-κοινωνικής πολιτικής που στοχεύει στην εδραίωση της κοινωνικής αλληλεγγύης και ανοχής, αποτελεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων του «διαφέρειν» και της «μη διάκρισης» για τα άτομα με αναπηρίες. Εκείνο που προέχει δεν είναι η πρόνοια ούτε ο οίκτος. 

Είναι το ευνόητο καθήκον της εξίσωσης των ευκαιριών και της καθολικής συμμετοχής.

Στη ρηγμάτωση αυτών των τειχών, στην ενδυνάμωση ή αποδυνάμωση των στερεοτύπων στις συνειδήσεις των πολιτών, η επίδραση των Μ.Μ.Ε. είναι καθοριστική.

• Μπορούν να αποτελούν την ηχώ των καταστάσεων που προβάλλουν ή αμφισβητούν τα ΑμΕΑ. Μπορούν να καταστήσουν εμφανή την παρουσία τους και να μας φέρουν σε επαφή με τους «συν-ταξιδιώτες» μας, μέσα στην Αριστοτελική Πολιτεία.
• Μπορούν να αναδείξουν την ποιότητα και την αξία των – μέχρι χθες – στιγματισμένων και απόκληρων της ζωής. 
• Μπορούν να προβάλλουν τις δυνατότητες των ΑμΕΑ.
• Μπορούν να βελτιώσουν την εικόνα των ΑμΕΑ.
• Μπορούν να ενσπείρουν την πεποίθηση ότι τα άτομα με ειδικές ανάγκες αποτελούν την προϋπόθεση για την κοινωνική ευημερία.
• Μπορούν να ενισχύσουν το ασθενικό – λόγω θέσης και κοινωνικής αδιαφορίας – στίγμα τους.
• Μπορούν να προωθήσουν τη νέα κοινωνική εικόνα της αναπηρίας, στη βάση της απουσίας των διακρίσεων.
• Μπορούν να τροχοδρομήσουν μια νέα πορεία που θα συμπαρασύρει και θα επιχωματώσει τον αναχρονισμό, την προκατάληψη, τη μοιρολατρεία.
• Μπορούν να μορφώσουν ένα κοινωνικό και πολιτικό ήθος και ύφος απαλλαγμένο από συγκαλυμμένο ή απροκάλυπτο κοινωνικό ρατσισμό.
• Μπορούν να διαμορφώσουν έναν κοινωνικό ιστό ασφάλειας και προστασίας για τις ευπαθείς ομάδες, δίχως εξαρτήσεις και προνοιακές προσφορές.
• Μπορούν να αναδείξουν τη διαφορετικότητα ως μια άλλη πλευρά της ζωής και τους «παρίες» σε ενεργητικούς και διεκδικητικούς φορείς σχέσεων αξιοπρεπούς βίωσης και συμβίωσης.

Τα Μ.Μ.Ε. μπορούν και οφείλουν να ηγηθούν μιας επικοινωνιακό-παιδαγωγικής σταυροφορίας για τη μετανεωτερική κοινωνική εικόνα της αναπηρίας. 

Οφείλουν και υποχρεούνται, να συγκροτήσουν νέο λόγο για τον πολιτισμό της αποδοχής και των κοινών καταστάσεων ζωής.