Το παράδειγμα των Κ.Δ.Α.Π. Δήμου Ξηρομέρου

Η Υγεία και η ποιότητα ζωής απασχολούσε ανέκαθεν τους ανθρώπους. Τα τελευταία χρόνια η ανάγκη αυτή γίνεται ακόμα πιο επιτακτική μιας και οι απειλές που δέχεται ο σύγχρονος άνθρωπος είναι πολλές.

Της Μαρίας Σακουφάκη

Συντονίστρια στο ΕΔΔΥΠΠΥ

για τον Δήμο Ξηρομέρου.

Η προστασία και η προαγωγή της υγείας αρχίζει να αποτελεί τον κύριο στόχο των σύγχρονων κοινωνιών και να απευθύνεται σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Η ευαισθητοποίηση των πολιτών για θέματα που σχετίζονται με την υγεία γίνεται συνήθως με την υιοθέτηση από πλευράς στρατηγικών προαγωγής των υγιεινών συμπεριφορών και αποφυγής ανθυγιεινών.

Η αγωγή υγείας στο χώρο της εκπαίδευσης παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο, αφού απευθύνεται σε μαθητές που τότε διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους και υιοθετούν στάσεις και συμπεριφορές που θα τους ακολουθήσουν στην μετέπειτα ενήλικη ζωή τους. Ιδιαίτερα, η αγωγή υγείας αποσκοπεί στην συνειδητοποίηση αξιών και στην υιοθέτηση συνηθειών και ευρύτερων στάσεων ζωής, οι οποίες προάγουν τη σωματική, ψυχική, πνευματική και κοινωνική ευεξία και απελευθερώνουν τις ανθρώπινες δυνατότητες (πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου Αγωγής Υγείας 1984).

Μέσα από την εκπαίδευση στοχεύει στην προαγωγή της δημόσιας υγείας και στηρίζεται σε διάφορους επιστημονικούς κλάδους όπως η ψυχολογία, κοινωνιολογία, εκπαίδευση, δημόσια υγεία επιδημιολογία και αποτελεί το μοναδικό κλάδο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης των προβλημάτων υγείας (Cilbert & Sawyer 2000), (Σώκου 1994).

Οι μέθοδοι που εφαρμόζονται γενικά μπορούν να διακριθούν σε τρείς κατηγορίες (Σώκου 1994): 

α) Παθητικές μέθοδοι ή μέθοδοι παθητικής ενημέρωσης (π.χ. διαλέξεις,  προβολή video, ταινίας, διαφάνειες, ενημερωτικά φυλλάδια).

β) Εκπαιδευτικοί μέθοδοι (π.χ. συνεντεύξεις, ερωτηματολόγια, επισκέψεις).

γ) Βιωματικές μέθοδοι στην παιδαγωγική σχέση ή ενεργητική ακρόαση ως τρόπος επικοινωνίας (π.χ. δραματοποίηση, θεατρικό παιχνίδι, γράψιμο ιστορίας, διάγραμμα βιωματικών εμπειριών, όπως η δημιουργική έκφραση με σχήματα, ζωγραφική κ.λπ).

Τα προγράμματα Αγωγής υγείας θα μπορούσαν να εφαρμοστούν με τον ίδιο στόχο και την ίδια μεθοδολογία και σε άλλες εκπαιδευτικές δομές όπως τα ΚΔΑΠ.

Τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών (Κ.Δ.Α.Π). είναι οι δομές κοινωνικής πρόνοιας, στις οποίες απασχολούνται δημιουργικά παιδιά ηλικίας από πέντε (5) έως δώδεκα (12) ετών για ένα χρονικό διάστημα της ημέρας, εκτός του σχολικού ωραρίου της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (κοινή Υπουργική Απόφαση Γ.Π.Δ11 οικ./31252/2021 που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 2332/Β/2-6-2021).

Σκοπός των δομών είναι η δημιουργική απασχόληση των παιδιών και η προαγωγή των δεξιοτήτων τους, με την εφαρμογή σύγχρονων παιδαγωγικών πρακτικών και οργανωμένων εξατομικευμένων και ομαδικών δραστηριοτήτων για την υποστήριξη της σωματικής, νοητικής, συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξής τους και της εξοικείωσής τους με τις νέες τεχνολογίες και με μορφές έκφρασης και επικοινωνίας, όπως το παιχνίδι, το τραγούδι, η ζωγραφική, η μουσική, ο χορός, ο αθλητισμός, οι τέχνες και η συζήτηση, ως μέσων καθοριστικών για την πολύπλευρη ανάπτυξη κάθε παιδιού και την κοινωνικοποίησή του.

Συνδυάζοντας το εκπαιδευτικό πλαίσιο των ΚΔΑΠ και την φιλοσοφία της Αγωγής Υγείας, προβήκαμε στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση ενός προγράμματος αγωγής υγείας με θέμα τα εμβόλια και στόχο το γράψιμο ενός παραμυθιού – ιστορίας (όπως απορρέει από την βιωματική μέθοδο προσέγγισης).

Η έναρξη δόθηκε όταν ανακοινώθηκε από το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων, η συνέχιση της Πανελλήνιας Εκστρατείας για τα Εμβόλια & Αντιβιοτικά.

Η συμμετοχή του Δήμου Ξηρομέρου προετοιμάστηκε από την Συντονίστρια του στο δίκτυο και παράλληλα με τις προετοιμασίες για την συμμετοχή του Δήμου ξεκίνησε και η οργάνωση της ομάδας για τον σχεδιασμό του προγράμματος.

Η συντονίστρια του Δικτύου, εφόσον παρακολούθησε την διαδικτυακή εκπαίδευση που έκανε το ΕΔΔΥΠΠΥ στους συντονιστές του κατόπιν με την σειρά της προσκάλεσε τους εκπαιδευτικούς των 4 ΚΔΑΠ του Δήμου Ξηρομέρου (Αστακού, Παλαιομάνινας, Φυτειών, Κανδήλας) σε μια ενημερωτική συνάντηση. Εκεί, συζητήθηκε η πρόταση για την δημιουργία του προγράμματος το οποίο έτυχε κοινής και ένθερμης αποδοχής. Αμέσως καθορίστηκαν οι εβδομαδιαίες διαδικτυακές συζητήσεις, δόθηκαν επεξηγήσεις, κατατέθηκε το πλαίσιο συνεργασίας και ορίστηκαν οι υπεύθυνοι επικοινωνίας από το κάθε ΚΔΑΠ.

Μέσα από όλες αυτές τις διαδικασίες, καθορίστηκε η διάρθρωση του προγράμματος, η οποία περιελάβανε τα εξής βήματα: Αρχικά οι εκπαιδευτικοί στόχοι επικεντρώθηκαν στην αξία του εμβολιασμού στην ατομική, οικογενειακή και την κοινωνική υγεία, στην υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών, στη χρήση των φαρμάκων στον οργανισμό, στην κοινωνική συνεισφορά των εμβολίων (υγεία, εργασία, ποιότητα ζωής), στη ζωγραφιά ως τρόπος έκφρασης της αποκτηθείσας γνώσης, στο βιωματικό παιχνίδι, στις κατασκευές και στη δραματοποίηση της γνώσης.

Επίσης, οι θεματικές ενότητες που συμπεριλήφθηκαν στο πρόγραμμα είναι η ατομική υγιεινή, τα βακτήρια, οι ιοί/μύκητες/καλά και κακά μικρόβια και τι προκαλούν στον οργανισμό, η χρήση των αντιβιοτικών στην υγεία, πως ενημερώνω τον παππού και τη γιαγιά για την πολύ-φαρμακία, τι είναι τα εμβόλια και πως δρουν στον οργανισμό, τι είναι τα αντιγόνα και τα αντισώματα, την ιστορία των εμβολίων και συνεισφορά, ποιες είναι οι αρρώστιες που προλαμβάνουν τα εμβόλια, κάθε πότε πρέπει να εμβολιάζομαι, πως προστατεύω την οικογένεια μου και πως εξηγώ στο παππού και τη γιαγιά για τα εμβόλια τους, καθώς και τις παρενέργειες των αντιβιοτικών.

Τέλος, τα προσδοκώμενα αποτελέσματα που αναμένονται από την εφαρμογή του προγράμματος είναι εφόσον διδαχθούν και κατανοηθούν τα παραπάνω, θα συνταχθεί και θα εκδοθεί παραμυθάκι με τίτλο που θα δοθεί από τα παιδιά με εικονογράφηση από τις ζωγραφιές των παιδιών και θα σταλεί στο ΕΔΔΥΠΠΥ και θα παρουσιαστεί την Ευρωπαϊκή εβδομάδα των εμβολιασμών.

Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με μία σειρά βημάτων. Αρχικά, η συνεργασία μας ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2022. Οι προκαθορισμένες διδακτικές ενότητες καθώς και το μοίρασμα των ρόλων, η δημιουργία των βιωματικών παιχνιδιών, κουκλοθεάτρου κλπ. έγιναν αποκλειστικά από τους εκπαιδευτικούς και το προσωπικό των ΚΔΑΠ. Η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς συνεχίστηκε στο πλαίσιο του συντονισμού και της ανατροφοδότησης της ομάδας με 2 εβδομαδιαίες διαδικτυακές συζητήσεις. Εφόσον τα παιδιά ολοκλήρωσαν την εκπαίδευση τους με την θεματολογία που αναφέρθηκε πιο πάνω, προχώρησαν στην συγγραφή του παραμυθιού. Η πόλη που δημιούργησαν τα παιδιά, η Κδαπούπολη και οι ήρωες της εμφανίστηκαν γεμάτη δράση και σκανταλιές.

Όλη αυτή η πρωτότυπη ιδέα είχε ως σκοπό να αποτελέσει ένα εκπαιδευτικό εγχειρίδιο όχι μόνο προς τα παιδιά των ΚΔΑΠ Ξηρομέρου, αλλά και για όλα τα παιδιά της αντίστοιχης ηλικίας όλης της επικράτειας.

Εφόσον έγιναν οι κατάλληλες διορθώσεις και προσθήκες στους όρους και στην λειτουργία που αφορούσαν τα εμβόλια από την συντονίστρια που είχε την επιστημονική επιμέλεια, καλέστηκε συγγραφέας και συντοπίτη μας να δομήσει την ιδέα και πάρει την παιδαγωγική μορφή και τη λογοτεχνική διαμόρφωση που απαιτούνταν για να εκδοθεί ως παραμύθι.

Η συνεργασία αυτή πραγματοποιήθηκε επιτυχώς και εκδόθηκε το παραμύθι με τίτλο: «ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΔΑΠΟΥΠΟΛΗ: Ανοσοήρωες εναντίον Μικροβλαβερούληδων» με συν-συγγραφέα τον κύριο Λίχνο, τους εκπαιδευτικούς και τα παιδιά των τεσσάρων ΚΔΑΠ και με επιστημονική επιμέλεια από την Δρ. Μαρία Σακουφάκη.

Στη συνέχεια, το παραμύθι δόθηκε στην επιτροπή των Αντιβιοτικών του ΕΔΔΥΠΠΥ κα Γιαμαρέλου και κα Παπαθανασοπούλου για την έγκριση του, οι οποίες με τη σειρά τους προχώρησαν σε κάποιες διορθώσεις.

Η Συντονίστρια παρέλαβε το διαμορφωμένο κείμενο μαζί με το εκπαιδευτικό υλικό των παιδιών και προσέθεσε ένα λεξικό αποσαφήνισης όρων για καλύτερη κατανόηση από τους αναγνώστες.

Συγχρόνως, οι οικονομικές διαδικασίες περατώθηκαν και το κείμενο δόθηκε στον εκδοτικό οίκο Άπαρσις για έκδοση.

Συμπερασματικά, η έκδοση του παραμυθιού αποτέλεσε το παιδαγωγικό έργο του προγράμματος αγωγής υγείας και είναι μια πρότυπη ιδέα η οποία βασίζεται στις μεθόδους της Αγωγής Υγείας και στις αρχές της συνεργασίας και της ομαδικότητας.

Τα αποτελέσματα ήταν διπλά:

α) το παιδαγωγικό έργο που επιτελέστηκε στην διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος είχε ως σκοπό να φέρει τα παιδιά σε επαφή με νέους όρους όπως τις λοιμώξεις, την υγεία, τον κύκλο των ιώσεων κλπ τους και αποτέλεσε το έναυσμα να ξεκινήσουν να παρατηρούν διαφορετικά τον κόσμο γύρω τους και να μεταφέρουν τις γνώσεις που αποκόμισαν στο οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον. Ακόμη, καλλιέργησε την δημιουργικότητα και την φαντασία των παιδιών αφού συνέλαβαν την ιδέα, τους ήρωες και τη πλοκή του παραμυθιού.

β) Η συγγραφή και η έκδοση του παραμυθιού ήταν το επιθυμητό αποτέλεσμα της εφαρμογής του προγράμματος, ταυτόχρονα όμως αποτέλεσε και μια καλή πρακτική, καθώς εφαρμόστηκε πρόγραμμα αγωγής υγείας στις δομές των ΚΔΑΠ και συνετέλεσε στη συνεργασία μιας πολυπαραγοντικής ομάδας (εκπαιδευτικοί, επισκέπτες υγείας, συγγραφέας, αιρετοί δήμου, εικονογράφος κ.α ).

Για όλη αυτή την συλλογική έκδοση η οποία είναι αλληλένδετη και η συμμετοχή του καθενός ένας κρίκος στην αλυσίδα, ευχαριστούμε όσους συμμετείχαν στο εγχείρημα και ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Πρόεδρο της Κοινωφελούς Επιχείρησης για την καθοριστική συμβολή του στην έκδοση.