Περιβάλλον
Προσωρινή συμφωνία για τη στήριξη της δίκαιης κλιματικής μετάβασης
Η Προεδρία του Συμβουλίου και οι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με μια νέα δανειακή διευκόλυνση του δημόσιου τομέα για τη στήριξη της μετάβασης προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία στην ΕΕ χωρίς αποκλεισμούς.
Η διευκόλυνση θα ωφελήσει τις περιφέρειες που πλήττονται περισσότερο από τη μετάβαση προς τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030 και τον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας της ΕΕ έως το 2050, όπως οι περιφέρειες υψηλής έντασης άνθρακα και ανθρακούχων εκπομπών.
Θα στηρίξει ένα ευρύ φάσμα βιώσιμων επενδυτικών έργων που ανταποκρίνονται στις αναπτυξιακές ανάγκες των εν λόγω περιφερειών που προκύπτουν από την κλιματική μετάβαση. Αυτό περιλαμβάνει έργα σε τομείς όπως οι υποδομές ενέργειας και μεταφορών, τα δίκτυα τηλεθέρμανσης, μέτρα ενεργειακής απόδοσης και οι κοινωνικές υποδομές.
Ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης θα βοηθήσει τις ευάλωτες κοινότητες να πραγματοποιήσουν το άλμα προς την καθαρή ενέργεια.
Η διευκόλυνση θα παράσχει επιχορηγήσεις ύψους 1.5 δισ. € από τον προϋπολογισμό της ΕΕ σε συνδυασμό με ποσό έως και 10 δισ. € υπό μορφή δανείων που θα χορηγηθούν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Από κοινού, αναμένεται να κινητοποιήσουν έως και 25-30 δισ. € σε επενδύσεις προς όφελος των ενδιαφερόμενων περιφερειών. Η διευκόλυνση μπορεί επίσης, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να επεκταθεί σε εταίρους χρηματοδότησης εκτός της ΕΤΕπ.
Για να εξασφαλιστεί η κινητοποίηση πρόσθετων επενδύσεων, θα είναι επιλέξιμα μόνο τα έργα που δεν παράγουν επαρκή ροή ιδίων εσόδων.
Τα κύρια πρόσθετα στοιχεία που συμφωνήθηκαν από την Προεδρία του Συμβουλίου και τους διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- διασφάλιση ότι όλα τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να επωφεληθούν από τη συνιστώσα επιχορήγησης και τα εθνικά κονδύλια θα χορηγούνται έως το τέλος του 2025. Μετά την ημερομηνία αυτή, οι υπόλοιποι πόροι που είναι διαθέσιμοι για τη συνιστώσα επιχορήγησης θα παρέχονται σε ανταγωνιστική βάση σε επίπεδο ΕΕ.
- Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν επαρκείς πόροι για τη στήριξη επιλέξιμων έργων, τα κριτήρια ανάθεσης θα πρέπει να δίνουν προτεραιότητα σε έργα που βρίσκονται σε λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, σε έργα που συμβάλλουν άμεσα στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και σε έργα που προωθούνται από δημόσιους φορείς που έχουν εγκρίνει σχέδια απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές.
- Το κονδύλιο για συμβουλευτική στήριξη για την προετοιμασία, την ανάπτυξη και την υλοποίηση επιλέξιμων έργων αυξήθηκε σε 35 εκατ. €. Τουλάχιστον 10 εκατ. € από τους πόρους αυτούς θα στηρίξουν τη διοικητική ικανότητα των δικαιούχων, ιδίως στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, μέσω του συμβουλευτικού κόμβου που έχει συσταθεί στο πλαίσιο του InvestEU.
- Για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, το μέγιστο ποσό της επιχορήγησης που παρέχεται στο πλαίσιο της διευκόλυνσης θα αυξηθεί στο 25% του ποσού του δανείου.
- Η διευκόλυνση δεν θα στηρίζει δραστηριότητες που εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της στήριξης στο πλαίσιο του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης. Σε αυτό περιλαμβάνονται επενδύσεις που σχετίζονται με πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, προϊόντα καπνού και ορυκτά καύσιμα.
- Καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας, της υλοποίησης και της αξιολόγησης των επιλέξιμων έργων, θα πρέπει να τηρείται ένα σύνολο οριζόντιων αρχών. Αυτό περιλαμβάνει τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ιδίως της ισότητας των φύλων και της απαγόρευσης των διακρίσεων. Οι στόχοι της διευκόλυνσης θα επιδιωχθούν επίσης σύμφωνα με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης».
Επόμενα στάδια
Η προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε σήμερα πρέπει τώρα να επιβεβαιωθεί και από τα δύο θεσμικά όργανα. Μόλις επιβεβαιωθεί, ο κανονισμός για τη σύσταση της διευκόλυνσης αναμένεται να εγκριθεί και να τεθεί σε ισχύ τις προσεχείς εβδομάδες.
Για την εφαρμογή της διευκόλυνσης, η Επιτροπή και η ΕΤΕπ θα πρέπει να υπογράψουν διοικητική συμφωνία και θα πρέπει να εγκριθούν τα σχέδια δίκαιης μετάβασης των κρατών μελών. Οι πρώτες προσκλήσεις υποβολής σχεδίων αναμένεται να δρομολογηθούν το φθινόπωρο.
Γενικές πληροφορίες
Η δανειακή διευκόλυνση του δημόσιου τομέα αποτελεί τον τρίτο πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, ο οποίος δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών συνεπειών του στόχου της επίτευξης της κλιματικής ουδετερότητας της ΕΕ έως το 2050 και των κλιματικών στόχων της ΕΕ για το 2030. Οι άλλοι δύο πυλώνες του μηχανισμού είναι το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης και ένα ειδικό καθεστώς δίκαιης μετάβασης στο πλαίσιο του InvestEU.
Όλες οι επενδύσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης, συμπεριλαμβανομένης της δανειακής διευκόλυνσης του δημόσιου τομέα, υλοποιούνται με βάση τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης των κρατών μελών, τα οποία εγκρίνονται από την Επιτροπή. Τα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης προσδιορίζουν τα εδάφη που πλήττονται περισσότερο και τα οποία θα πρέπει να υποστηριχθούν σε κάθε κράτος μέλος, καθώς και τους τομείς πολιτικής προτεραιότητας για κάθε περιφέρεια.
