Ψηφιακή δεκαετία της Ευρώπης: Όσα πρέπει να γνωρίζεται για τον ψηφιακό μετασχηματισμό

Τι είναι η Ψηφιακή Πυξίδα της Επιτροπής;

Η Επιτροπή παρουσίασε ανακοίνωση με τίτλο «Ψηφιακή Πυξίδα 2030: η ευρωπαϊκή προσέγγιση για την ψηφιακή δεκαετία».

Η ανακοίνωση περιλαμβάνει:

• Το όραμα για έναν επιτυχημένο ψηφιακό μετασχηματισμό έως το 2030, ο οποίος θα βασιστεί στην ενδυνάμωση των πολιτών και στην τεχνολογική μας πρωτοπορία με στόχο μια πιο ανθεκτική και ευημερούσα κοινωνία·
• Σαφείς και συγκεκριμένους στόχους με άξονα τέσσερα κύρια σημεία, για τη χαρτογράφηση της πορείας της ΕΕ έως το 2030: πληθυσμός με ψηφιακές δεξιότητες και επαγγελματίες υψηλής ψηφιακής κατάρτισης, ασφαλείς, αποδοτικές και βιώσιμες ψηφιακές υποδομές, ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων και ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών·
• Ένα πλαίσιο για τον προσδιορισμό των ψηφιακών αρχών που ενδυναμώνουν τους πολίτες στον ψηφιακό κόσμο·
• Ένα προσχέδιο της Ψηφιακής Πυξίδας προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα επιτύχει τους στόχους αυτούς. Στην Πυξίδα θα προταθεί μια ισχυρή δομή διακυβέρνησης, ένα πλαίσιο για τη διευκόλυνση και την επιτάχυνση της υλοποίησης πολυκρατικών έργων προκειμένου να καλυφθούν τα κενά στις κρίσιμες ικανότητες της ΕΕ και ένα πολυμερές φόρουμ για τη συμμετοχή του ευρύτερου κοινού·
• Δράσεις για την ανάδειξη στην παγκόσμια σκηνή της προετοιμασίας της Ευρώπης για τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Πώς διαφέρει η εν λόγω πρωτοβουλία από την ψηφιακή στρατηγική που δημοσιεύτηκε πέρυσι;

Η παρούσα ανακοίνωση βασίζεται στη στρατηγική για τη διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης, η οποία συνεχίζει να αποτελεί το γενικότερο πλαίσιο. Ωστόσο, σε αυτήν την ανακοίνωση λαμβάνονται επιπλέον υπόψη οι τεράστιες αλλαγές που επέφερε η πανδημία του κορονοϊού, καθώς επιτάχυνε σε πολύ μεγάλο βαθμό τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων, ανέδειξε τις ευκαιρίες που δημιουργούν, αλλά παράλληλα εξέθεσε τον ευάλωτο χαρακτήρα της κοινωνίας μας απέναντι σε νέες ψηφιακές ανισότητες.

Η Επιτροπή προτείνει όχι μόνο φιλόδοξους στόχους, αλλά κι έναν ισχυρό μηχανισμό διακυβέρνησης, σαφή ορόσημα και πρακτικά εργαλεία για τη διευκόλυνση της εφαρμογής τους, ειδικότερα δε με την προοπτική δημιουργίας ενός πλαισίου για πολυκρατικά έργα. Η ανακοίνωση περιλαμβάνει ένα σύστημα παρακολούθησης και μέτρησης της προόδου της ΕΕ σε σχέση με τους σημαντικότερους ειδικούς στόχους για το 2030, ώστε να διασφαλιστεί ότι θα παραμείνουμε στην σωστή πορεία για την επίτευξη των κοινών, γενικών μας στόχων.

Ποιοι είναι οι στόχοι της Ψηφιακής Πυξίδας έως το 2030;

Κάθε ένα από τα τέσσερα βασικά σημεία αντιστοιχεί σε σαφείς ειδικούς στόχους, οι οποίοι θα πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030:

• Πληθυσμός με ψηφιακές δεξιότητες και επαγγελματίες με υψηλή ψηφιακή κατάρτιση:
  • Το 80 % τουλάχιστον του συνόλου των ενηλίκων θα πρέπει να διαθέτει βασικές ψηφιακές δεξιότητες
  • Ο αριθμός των απασχολούμενων υψηλής κατάρτισης στον τομέα των ΤΠΕ στην ΕΕ θα πρέπει να αυξηθεί από 7,8 εκατομμύρια το 2019 σε 20 εκατομμύρια, με υψηλότερη σύγκλιση μεταξύ γυναικών και ανδρών
• Ασφαλείς, αποδοτικές και βιώσιμες ψηφιακές υποδομές:
  • Όλα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα πρέπει να διαθέτουν σύνδεση gigabit (έναντι του 59 % των νοικοκυριών το 2020) και όλες οι κατοικημένες περιοχές θα πρέπει να καλύπτονται από 5G (έναντι του 14 % το 2021)
  • Η παραγωγή προηγμένων και βιώσιμων ημιαγωγών στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων των επεξεργαστών, θα πρέπει να αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 20 % της παγκόσμιας παραγωγής σε αξία, διπλασιάζοντας το 10 % που αντιπροσώπευε το 2020
  • 10 000 κλιματικά ουδέτεροι ακραίοι κόμβοι (edge nodes) υψηλής ασφάλειας (που θα επιτρέπουν την επεξεργασία δεδομένων στις παρυφές του δικτύου) θα πρέπει να εγκατασταθούν στην ΕΕ και να κατανεμηθούν με τρόπο που να εγγυάται την πρόσβαση σε δεδομένα με μικρή χρονοκαθυστέρηση (latency)
  • Η Ευρώπη θα πρέπει να διαθέτει τον πρώτο της υπολογιστή κβαντικής επιτάχυνσης στην αιχμή της τεχνολογίας
• Ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων:
  • Τρεις στις τέσσερις εταιρείες θα πρέπει να χρησιμοποιούν υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους, μαζικά δεδομένα και τεχνητή νοημοσύνη
  • Πάνω από το 90 % των ευρωπαϊκών ΜΜΕ θα πρέπει να έχει επιτύχει ένα στοιχειώδες επίπεδο ψηφιακής έντασης(σε σύγκριση με 61 % το 2019)
  • Θα πρέπει να υπάρχουν περίπου 250 επιχειρήσεις-μονόκεροι (νεοφυείς επιχειρήσεις αξίας 1 δισ. δολαρίων ΗΠΑ) στην ΕΕ, δηλ. αύξηση κατά 100 % σε σύγκριση με το 2021
• Ψηφιοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών:
  • Όλες οι κύριες δημόσιες υπηρεσίες θα πρέπει να είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο
  • Όλοι οι πολίτες θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στα ηλεκτρονικά ιατρικά τους αρχεία
  • Το 80 % των πολιτών θα πρέπει να χρησιμοποιεί εφαρμογή ψηφιακής ταυτοποίησης

Οι ειδικοί στόχοι θα είναι δεσμευτικοί για τα κράτη μέλη;

Οι ειδικοί στόχοι έχουν σχεδιαστεί με τρόπο που να προωθούν τη σαφή πολιτική δέσμευση και εστίαση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών σε κοινούς, γενικούς στόχους, οι οποίοι θα αποτελέσουν τη βάση των προσπαθειών υλοποίησης και παρακολούθησης των ειδικών στόχων έως το 2030 και των επακόλουθων ενεργειών.

Ποια είναι τα οφέλη για τις επιχειρήσεις;

Οι σαφείς γενικοί στόχοι, οι συγκεκριμένοι ειδικοί στόχοι και ο αποτελεσματικός μηχανισμός συγκέντρωσης πόρων για πολυκρατικά έργα θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε οι επιχειρήσεις να δρέψουν τα οφέλη της ψηφιοποίησης και θα δώσουν τη δυνατότητα στους επιχειρηματίες να καινοτομούν, να ιδρύουν και να αναπτύσσουν τις επιχειρήσεις τους, να προσελκύουν επενδύσεις και να δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Έως το 2030, οι ψηφιακές τεχνολογίες δεν θα αποτελούν απλώς και μόνο καταλυτικούς παράγοντες, αλλά θα υιοθετηθούν και σε επίπεδο νέων προϊόντων, νέων παραγωγικών διαδικασιών και νέων επιχειρηματικών μοντέλων.

Τι είναι τα πολυκρατικά σχέδια;

Τα πολυκρατικά έργα θα αποτελέσουν μέρος της Ψηφιακής Πυξίδας. Πρόκειται για μεγάλα έργα που θα κινητοποιήσουν επενδύσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, από τα κράτη μέλη και από τον ιδιωτικό τομέα, κατευθύνοντάς τις προς κομβικούς τομείς ψηφιακών επενδύσεων στην ΕΕ, με βάση τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και άλλα ενωσιακά χρηματοδοτικά μέσα.

Για την υλοποίηση του ευρωπαϊκού οράματος για την ψηφιακή δεκαετία θα απαιτηθούν ενισχυμένες ικανότητες σε τομείς όπως η συνδεσιμότητα, η μικροηλεκτρονική, τα δεδομένα και το υπολογιστικό νέφος. Χάρη στη συντονισμένη δράση και τη συλλογική αξιοποίηση των πόρων για την υλοποίηση σημαντικών μεγάλων έργων, ο αντίκτυπος που θα επιτευχθεί θα είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνον που οποιοδήποτε κράτος μέλος θα μπορούσε να επιτύχει μεμονωμένα. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση του ψηφιακού χάσματος εντός και μεταξύ των κρατών μελών και θα στηρίξει τη διασύνδεση, τη διαλειτουργικότητα και την ασφάλεια της ψηφιακής ενιαίας αγοράς.

Η Επιτροπή εξετάζει εδώ τις διαφορετικές εναλλακτικές στο πλαίσιο της Ψηφιακής Πυξίδας, όπως π.χ. ένα ειδικό μέσο για πολυκρατικά έργα.

Ποια έργα θα χρηματοδοτήσει η ΕΕ και με ποιον τρόπο;

Το NextGenerationEU θα επιτρέψει την υλοποίηση περισσότερων συλλογικών επενδύσεων στον ψηφιακό μας μετασχηματισμό. Ειδικότερα, σε κάθε εθνικό σχέδιο που θα χρηματοδοτηθεί από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει οριστεί ειδικός στόχος ελάχιστης δαπάνης ύψους 20 % για επενδύσεις στον ψηφιακό μετασχηματισμό, οι οποίες θα δράσουν συμπληρωματικά προς την ψηφιακή συνιστώσα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027. Αυτό θα επιτρέψει τη δημιουργία μιας στιβαρότατης βάσης για την επίτευξη των στόχων που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση. Η ανακοίνωση υπογραμμίζει επίσης τις ολοένα και περισσότερες δυνατότητες επενδύσεων σε τομείς όπως η ψηφιακή συνδεσιμότητα χάρη στον νέο Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας.

Πώς θα συμμετάσχουν οι πολίτες;

Η ανακοίνωση περιλαμβάνει ένα θεματολόγιο για την ενδυνάμωση των πολιτών ώστε να επωφεληθούν από τον ψηφιακό μετασχηματισμό, ειδικότερα μέσω της εντατικότερης συμμετοχής τόσο των ίδιων όσο και των ενδιαφερομένων μερών στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των ψηφιακών πολιτικών στο πλαίσιο της παρακολούθησης της πορείας της ΕΕ και των κρατών μελών από ένα φόρουμ ενδιαφερόμενων μερών.

Μετά την ανακοίνωση θα ακολουθήσει μια στοχευμένη διαβούλευση με αντικείμενο τους ειδικούς στόχους και την Πυξίδα καθώς και μια ανοιχτή διαβούλευση με αντικείμενο τις ψηφιακές αρχές.

Τέλος, η Επιτροπή σκοπεύει να διενεργεί ετησίως μια ειδική δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου έτσι ώστε να παρακολουθεί την αντίληψη των Ευρωπαίων όσον αφορά τον σεβασμό των δικαιωμάτων, των αξιών και των προσδοκιών τους στο διαδίκτυο.

Πώς ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα στηρίξει τις φιλοδοξίες της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση;

Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών. Θα μειώσει επίσης σημαντικά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της κοινωνίας, για παράδειγμα με τη βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας σε πολλούς τομείς, όπως η γεωργία, οι μεταφορές, η μεταποίηση, ο πολεοδομικός σχεδιασμός και οι υπηρεσίες. Άλλωστε, και ο ίδιος ο τομέας των ΤΠΕ καλείται να καταστεί φιλικότερος απέναντι στο περιβάλλον. Οι προτεινόμενες δράσεις θα οδηγήσουν σε ενεργειακά αποδοτικότερες ψηφιακές υποδομές, προκειμένου να περιοριστεί το αποτύπωμά τους στους φυσικούς πόρους και στις εκπομπές CO₂ (π.χ. με τον ειδικό στόχο για ενεργειακά αποδοτικούς μικροεπεξεργαστές).

Πώς θα αξιολογείται και θα επανεξετάζεται η επιτευχθείσα πρόοδος;

Η Επιτροπή προτείνει τη δημοσίευση νέας ετήσιας έκθεσης για την ευρωπαϊκή ψηφιακή δεκαετία που θα υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η έκθεση αυτή θα περιλαμβάνει ένα σύστημα «φωτεινού σηματοδότη» για τη σήμανση της προόδου της ΕΕ και των κρατών μελών ως προς την επίτευξη της ψηφιακής τους φιλοδοξίας για το 2030 με βάση έναν ενισχυμένο δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI), αλλά και ως προς τα κύρια σημεία, τους ειδικούς στόχους και τις αρχές, καθώς και τη γενικότερη συμμόρφωση με τους εν λόγω στόχους.

Η έκθεση θα εντοπίζει πιθανές αποκλίσεις από τους κοινούς στόχους της ΕΕ για το 2030 και θα περιλαμβάνει προτάσεις για την αντιμετώπιση των εν λόγω ελλείψεων σε στενή συνεργασία και συντονισμό με τα κράτη μέλη μέσω κοινών δεσμεύσεων και μέτρων. Θα αποτελεί επίσης πηγή πληροφοριών για τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ιδίως σε ότι αφορά την αξιολόγηση των δράσεων για την προώθηση της απασχόλησης και της ανάπτυξης.

Πώς θα ωφεληθούν οι πολίτες από την παρούσα ανακοίνωση;

Η πανδημία COVID κατέδειξε την εξάρτησή μας από τα ψηφιακά εργαλεία σε ό,τι αφορά την εργασία, τη σχολική φοίτηση, τις αγορές και την κοινωνικοποίησή μας. Ωστόσο, δεν μπόρεσαν όλοι να ωφεληθούν στον ίδιο βαθμό. Πέραν της εκτεταμένης χρηματοδότησης που θα διατεθεί στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η ανακοίνωση καταδεικνύει τους τρόπους που μπορούμε να επενδύσουμε σε δεξιότητες, να στηρίξουμε τις επιχειρήσεις και να βελτιώσουμε την εξυπηρέτηση των πολιτών από τις κυβερνήσεις τους με τη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών.

Πώς θα ορίσετε και πώς θα προστατεύετε τα θεμελιώδη δικαιώματα στο διαδίκτυο;

Η Επιτροπή προτείνει την ενσωμάτωση μιας δέσμης ψηφιακών αρχών και δικαιωμάτων σε μια διοργανική επίσημη δήλωση. Η δήλωση θα βασίζεται στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων και θα τον συμπληρώνει, ενώ θα προσανατολίζει την ΕΕ και τα κράτη μέλη κατά τον σχεδιασμό των ψηφιακών κανόνων και κανονισμών που θα έχουν ως στόχο το να ωφεληθούν όλοι οι πολίτες από την ψηφιοποίηση. Η δήλωση θα δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, όπως η ελευθερία της έκφρασης, η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ιδιωτικότητας και η πρόσβαση σε ποικίλες, αξιόπιστες και διαφανείς πληροφορίες. Παράλληλα, ένα ολοκληρωμένο σύνολο ψηφιακών αρχών θα ενημερώνει τους χρήστες και θα καθοδηγεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους ψηφιακούς φορείς. Αυτό το σύνολο ψηφιακών αρχών θα περιλαμβάνει, για παράδειγμα, την καθολική πρόσβαση σε διαδικτυακές υπηρεσίες και σε ψηφιακές υπηρεσίες υγείας, καθώς και δεοντολογικές αρχές για ανθρωποκεντρικούς αλγόριθμους.

Σε συνέχεια της σημερινής ανακοίνωσης, θα διοργανωθεί ανοιχτή διαβούλευση με αντικείμενο τις ψηφιακές αρχές. Μετά την περίοδο διαβούλευσης, η Επιτροπή θα εγκρίνει επίσημη πρόταση, η οποία θα αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης και διαπραγμάτευσης με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με στόχο μια κοινή διοργανική δήλωση.

Η Επιτροπή δημοσιεύει ήδη τον δείκτη ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI) — γιατί θα πρέπει να υπάρξει νέος μηχανισμός διακυβέρνησης;

Ο δείκτης ψηφιακής οικονομίας και κοινωνίας (DESI) συνοψίζει ένα μεγάλο εύρος σχετικών δεικτών που μετρούν τις ψηφιακές επιδόσεις της Ευρώπης και παρακολουθεί την εξέλιξη των κρατών μελών της ΕΕ. Ο δείκτης DESI είναι, ωστόσο, ένα εργαλείο παρακολούθησης και δεν θέτει στόχους ούτε προβλέπει αντίστοιχους μηχανισμούς διακυβέρνησης ή επιβολής. Οι κοινοί ψηφιακοί στόχοι σε επίπεδο ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ποσοτική αποτίμηση της προόδου των κρατών μελών σε σχέση με την επίτευξη των στόχων πολιτικής και παρέχουν βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες ενδείξεις ως προς την εν λόγω πρόοδο. Η πρόοδος σε σχέση με την επίτευξη των κοινών ψηφιακών ειδικών στόχων θα αξιολογείται και θα μετράται με βάση ποσοτικούς δείκτες για τα κράτη μέλη, σε συνδυασμό με τον δείκτη DESI.

Ποιες συγκεκριμένες δράσεις προβλέπονται στο πλαίσιο της παγκόσμιας συνεργασίας;

Οι ψηφιακές εταιρικές σχέσεις θα προωθήσουν την ευθυγράμμιση ή τη σύγκλιση με τους ρυθμιστικούς κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ, θα ενισχύσουν τη συνεργασία στον τομέα της έρευνας και θα επιτρέψουν επενδύσεις στην ψηφιακή συνδεσιμότητα και τις αναδυόμενες τεχνολογίες. Οι εταιρικές σχέσεις θα οδηγήσουν σε αύξηση των επενδύσεων σε πρωτοβουλίες της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», οι οποίες συνδυάζουν τους πόρους της ΕΕ, των κρατών μελών της και ηγετικών εταιρειών με πόρους προερχόμενους από εταίρους που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις και διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Η ΕΕ σκοπεύει να αναλάβει ηγετικό ρόλο συσπειρώνοντας τους δημοκρατικούς της εταίρους γύρω από ένα κοινό όραμα ασφαλούς, ανοιχτής και υπεύθυνης προσέγγισης απέναντι στον παγκόσμιο ψηφιακό μετασχηματισμό.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Μετά την ανακοίνωση θα ακολουθήσει μια δομημένη διαβούλευση σχετικά με τους ειδικούς στόχους και την Πυξίδα καθώς και μια ανοιχτή διαβούλευση με αντικείμενο τις ψηφιακές αρχές. Βασισμένη σε αυτήν την ευρεία διαβούλευση, η Επιτροπή θα επιδιώξει να επιτύχει αποφασιστική πρόοδο μαζί με τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα, έτσι ώστε η δήλωση για τις ψηφιακές αρχές να εγκριθεί έως τα τέλη του 2021 και το πρόγραμμα ψηφιακής πολιτικής που θα θέσει σε εφαρμογή την Ψηφιακή Πυξίδα να προταθεί μέσα στο τρίτο τρίμηνο του 2021. Τέλος, η Επιτροπή σκοπεύει να διενεργεί ετησίως μια ειδική δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου έτσι ώστε να παρακολουθεί την αντίληψη των Ευρωπαίων όσον αφορά τον σεβασμό των δικαιωμάτων, των αξιών και των προσδοκιών τους στο διαδίκτυο.

e-ea.gr