Άρθρα-Απόψεις
Συμμετοχικός προϋπολογισμός ή Άμεση Δημοκρατία στην Πράξη
Στη Λισαβώνα, στη Βαρκελώνη, στο Παρίσι, στο Σάο Πάολο, Στο Πόρτο Αλέγκρε, στο Χαλάνδρι, στον Βύρωνα, στην Κηφισιά και αλλού.
ΠΡΟΤΑΣΗ: ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΤΕΙ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΑΥΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΑΓΡΙΝΙΟΥ
Ο θεσμός του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού ή όπως αλλιώς λέγεται ο Προϋπολογισμός των Πολιτών έχει μια άμεσο-δημοκρατική φιλοσοφία. Οι πολίτες αποφασίζουν, σε συνεργασία με το Δήμο, για την κατανομή των πόρων σύμφωνα με τις ανάγκες τους δηλαδή που θα πάνε κάθε χρόνο τα χρήματα του προϋπολογισμού του Δήμου.
Ο θεσμός αυτός ξεκίνησε στο Πόρτο Αλέγκρε το 1989 και σήμερα έχει εξελιχθεί, με διάφορες παραλλαγές σε εκατοντάδες πόλεις, πολιτείες και Περιφέρειες σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα συμπληρώνει περίπου μια δεκαετία εφαρμογής.
Το Πόρτο Αλέγκρε, μια πόλη 1,3 εκατομ. Κατοίκων είναι πρωτεύουσα του κρατιδίου Ριο Γκράντε ντοΣουλ, του οποίου ο πληθυσμός ανέρχεται στα 10,2 εκατομμύρια. Το Δημοτικό Συμβούλιο, από την εκλογή του το 1989, έθεσε σε εφαρμογή τον θεσμό του λεγόμενου «συμμετοχικού προϋπολογισμού» ο οποίος έχει στόχο να δώσει την ευκαιρία στους ενδιαφερόμενους πολίτες να διαχειρίζονται το 30% του δημοτικού προϋπολογισμού με διαδικασίες άμεσης Δημοκρατίας. Ο τρόπος λειτουργίας αυτής της πρωτότυπης διαδικασίας είναι περίπου ο εξής: η πόλη διαιρείται σε 16 τομείς ή «διαμερίσματα»με βάση γεωγραφικά και κοινωνικά κριτήρια ενώ υπάρχουν και 5 γενικοί «θεματικοί» τομείς που ασχολούνται με το χωροταξικό σχεδιασμό, τα μέσα μαζικής μεταφοράς, τη δημόσια υγεία, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Την Άνοιξη (Μάρτιος-Απρίλιος) πραγματοποιούνται δύο ανοικτές συνελεύσεις κατά «διαμέρισμα» και «θεματικό» τομέα. Στην πρώτη εξετάζεται η πραγματοποίηση των στόχων του προϋπολογισμού του προηγούμενου έτους και καθορίζονται οι νέες επενδυτικές προτεραιότητες ενώ στη δεύτερη εκλέγονται οι αντιπρόσωποι μιας Επιτροπής Προϋπολογισμού που θα λάβει τις τελικές αποφάσεις.
Το συνολικό επενδυτικό σχέδιο υποβάλλεται για έγκριση στις Γενικές Συνελεύσεις των κατοίκων των επί μέρους «διαμερισμάτων» τον Σεπτέμβριο. Η εκτέλεση του προϋπολογισμού ελέγχεται από ειδικούς εμπειρογνώμονες, οι οποίοι συναντιόνται κάθε εβδομάδα για να συζητήσουν την πρόοδο των έργων αλλά και για να υπενθυμίζουν στο Δημοτικό Συμβούλιο την παρουσία τους.
Η συμμετοχή στις γενικές συνελεύσεις στο Πόρτο Αλέγκρεέφτασε το 2012 τα 100.000 άτομα (έναντι 3.000 το 1989). Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός αυτός είναι σχετικά μικρός, η αποδοχή του θεσμού από πλευράς πληθυσμού φτάνει το 80%.
Στη χώρα μας ο θεσμός εφαρμόζεται στους Δήμους Χαλανδρίου, Κηφισιάς, Βύρωνα, στην Αγία Παρασκευή, στον Κορυδαλλό, στην Ηλιούπολη, στο Δήμο Ιωαννιτών κ. α.Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Δήμο Ιωαννιτών ο θεσμός εφαρμόζεται σε συνεργασία με το Παν/μιο Ιωαννίνων όπου πραγματοποιούνται τρία συμμετοχικά εργαστήρια στα οποία οι φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών συνδράμουν με την τεχνογνωσία τους στην τεκμηρίωση των προτάσεων που θα κατατεθούν από τους πολίτες και τις ομάδες πολιτών.
Ο Δήμος είναι ο πλέον πρόσφορος, ο πλέον προνομιακός χώρος για να εφαρμόζονται αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και να βιώνεται καθημερινά η κορυφαία συνταγματική αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και η ειδικότερη έκφρασή της η λαϊκή συμμετοχή. Υπάρχουν στον τομέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με βάση τι υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, τέτοιες προβλέψεις και δυνατότητες; Βεβαίως και υπάρχουν. Δυστυχώς όμως δεν ενεργοποιούνται. Για παράδειγμα στο άρθρο 85 του ν. 3852/2010 (Καλλικράτης), όπως αυτό τροποποιήθηκε με το ν. 4555/2018 (Κλεισθένης), προβλέπεται ότι οι κάτοικοι της κάθε Κοινότητας καλούνται σε συνέλευση, τουλάχιστον μια φορά κατ’ έτος, όπου προτείνουν στα αρμόδια όργανα του Δήμου, μεταξύ άλλων, τα έργα που πρέπει να εκτελεσθούν στην Κοινότητα.
«Η συμμετοχική δημοκρατία μπορεί να ξανακάνει τη δημοκρατία ενεργητική». Είναι ο ριζοσπαστισμός που απαιτείται για να στρέψουν το βλέμμα τους οι πολίτες και πάλι στην πολιτική με πίστη και αισιοδοξία. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα για την Αυτοδιοίκηση του 21ου αιώνα.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει στο νέο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης μεταξύ άλλων να προβλεφθεί ο θεσμός του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού και η υποχρεωτική εφαρμογή του με τον με νόμο επιμερισμό και απόδοση στους πολίτες συγκεκριμένου ποσοστού (%) επί των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων (ΚΑΠ) που λαμβάνει ο κάθε Δήμος. Οι πολίτες στις Λαϊκές Συνελεύσεις, με τη συνδρομή των αρμοδίων οργάνων και υπηρεσιών του Δήμου, θα αποφασίζουν τα έργα που πρέπει να εκτελεστούν στην κάθε Κοινότητα ανάλογα με τον επείγοντα χαρακτήρα των αναγκών των κατοίκων, τις προτεραιότητες για την τοπική ανάπτυξη και τις δράσεις που πρέπει να περιλαμβάνει το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου. Με την ανωτέρω προτεινόμενη νομοθετική πρόβλεψη θεραπεύεται και η αδυναμία εφαρμογής των άρθρων 83,84,85,87 του ν.3852/2010 και 77 του ν.4172/2013, όπως αυτά τροποποιήθηκαν με το ν. 4555/2019 (Κλεισθένης) και τα οποία άρθρα είναι γράμμα κενό και αποτελούν μια ψευδεπίγραφη δυνατότητα σύνταξης προϋπολογισμού και εκτέλεσης έργων από τις Κοινότητες.
Με τις σκέψεις αυτές και για την προώθηση της Άμεσης Δημοκρατίας στο Δήμο Αγρινίου προτείνουμε την εγκαθίδρυση ενός δυναμικού συστήματος συμμετοχής των πολιτών στη λήψη και εφαρμογή των αποφάσεων με λαϊκές συνελεύσεις και Συμμετοχικό Προϋπολογισμό. Στο σύστημα αυτό αναφερόμαστε σε γενικές γραμμές πιο κάτωενώ το μοντέλο, τα στάδια και τις λεπτομέρειες εφαρμογής του θα προσδιορίσει το Δημοτικό Συμβούλιο.
Παράλληλα με τη δημοτική επιτροπή διαβούλευσης των φορέων θα συγκαλείται, μια τουλάχιστον φορά κατ’ έτος, Λαϊκή Συνέλευση σε όλες τις Κοινότητες όπου κάτοικοι και φορείς θα προτείνουν στα αρμόδια όργανα του Δήμου τις δράσεις και τα έργα που θα πρέπει να εκτελεσθούν στην Κοινότητα. Ειδικά για τη Κοινότητα του Αγρινίου, λόγω του πληθυσμιακού μεγέθους, προτείνουμε 21 Λαϊκές Συνελεύσεις όσες και οι γειτονιές που προβλέπονται από το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (Γ.Π.Σ.) Αγρινίου, τα ακριβή όρια των οποίων θα προσδιορισθούν από τις υπηρεσίες του Δήμου. Στο πλαίσιο των επί μέρους αυτών συνελεύσεων θα διατυπώνονται και οι προτάσεις για τη διαμόρφωση του πενταετούς προγραμματισμού καθώς και του ετήσιου προϋπολογισμού και του τεχνικού προγράμματος (συμμετοχικός προϋπολογισμός).
Η Δημοκρατία δεν είναι δυνατή χωρίς τη συμμετοχή.
Δημήτρης Τραπεζιώτης, Δικηγόρος, π. Δήμαρχος Θεστιέων
και πρώην Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Αγρινίου
«Agrinio 365» Media Group | AgrinioTimes.gr, Antenna-Star.gr
