Θανάσης Κακογιάννης: Ένας δήμαρχος του Αγρινίου χωρίς πορτρέτο

Σήμερα ο δημότης ή ο επισκέπτης που θα ανέβει ως το δεύτερο όροφο του Δημαρχείου Αγρινίου, για να συναντήσει το Δήμαρχο, τον αναπληρωτή Δήμαρχο, τον γενικό Γραμματέα ή τους υπόλοιπους υπαλλήλους που εργάζονται στα «επιτελικά» γραφεία του Δήμου και τα οποία βρίσκονται σ΄αυτόν τον όροφο, αμέσως μετά την έξοδο του από το ασανσέρ θα δει απέναντί του την παλιά αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου. Μπαίνοντας σε αυτή την αίθουσα θα δει στον αριστερό τοίχο της τα πορτρέτα όλων των αιρετών δημάρχων του Δήμου Αγρινίου, οι οποίοι δεν βρίσκονται πια στη ζωή.

• του Λευτέρη Τηλιγάδα

Εκκωφαντικά απών από αυτή την «πινακοθήκη των Δημάρχων», είναι ένας δήμαρχος του Αγρινίου, που σαν σήμερα, πριν από δεκαεννιά χρόνια, κηδεύτηκε στο νεκροταφείο του Παλαιού Φαλήρου… και μαζί του κηδεύτηκε και η απόδοση της τιμής που του οφείλει ο Δήμος του Αγρινίου.

Μια τιμή σε έναν άνθρωπο που εκλέχτηκε μία φορά Δήμαρχός της, για να εφαρμόσει στην πράξη μια άλλη μορφή τοπικής αυτοδιοίκησης[1] από αυτή που γνωρίζουμε σήμερα, και δυο φορές εκπρόσωπος της επαρχίας Τριχωνίδας στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, για να αγωνιστεί για μια διαφορετική Ελλάδα[2], μέσα σε έναν διαφορετικό κόσμο, από αυτόν που οικοδόμησε το μοίρασμα των παγκόσμιων συσχετισμών από τους Άγγλους, τους Σοβιετικούς και τους Αμερικάνους, στις μέρες του, αλλά και από αυτόν που συντηρούν οι Γερμανικές, Αμερικάνικες, Αγγλικές, Ρώσικες και Κινέζικες πολυεθνικές, στις μέρες μας.

Ο λόγος, για έναν πρόσφυγα από τα Αλατσάτα της Μικράς Ασίας, που «γράφτηκε» δημότης Αγρινίου με το μελάνι των αγώνων του γι’ αυτή την πόλη, γι’ αυτόν τον Δήμο, γι’ αυτή την περιοχή για την ανεξαρτησία της χώρας ολόκληρης. Το όνομα του: Θανάσης Κακογιάννης.

Ο Κακογιάννης, σύμφωνα με την βιογραφία του, η οποία αποτελεί το τελευταίο κεφάλαιο της ιστορικής του καταγραφής «Μνήμες και σελίδες της Εθνικής αντίστασης. Αγρίνιο – Δυτική Στερεά Ελλάδα»[3], «γεννήθηκε το 1914 στα Αλάτσατα, πόλη της Ερυθραίας χερσονήσου Μικράς Ασίας κι έζησε και τους δύο διωγμούς των Ελλήνων, της Ιωνίας το 1914 και του όλου ελληνικού πληθυσμού, το 1922. Στην προσφυγιά η πολυμελής του οικογένεια, απορφανισμένη, μετά το χαμό του πατέρα του από τους Τούρκους, κατέφυγε στο Καρλόβασι της Σάμου και μετά την επιστροφή του μεγαλύτερου αδελφού από την αιχμαλωσία, η οικογένεια με άλλες μαζί κατέφυγε στο Αγρίνιο για μια πιο υποφερτή εγκατάσταση.

Η οικογένεια την πρώτη φορά που εγκαθίσταται στο Αγρίνιο (1914) μένει σε μία πάροδο της οδού Δαγκλή, κοντά στην Πλατεία Χατζοπούλου, ενώ τη δεύτερη φορά (μετά το 1922) σε μία πάροδο της οδού Αγίου Χριστόφορου.

Στο Αγρίνιο αποφοίτησε από το Γυμνάσιο και αργότερα εισήχθη στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών.

Στον Αλβανικό Πόλεμο υπηρέτησε ως έφεδρος αξιωματικός στον Ε’ Όρχο Μηχανικού.

Το 1942 πήρε το πτυχίο του και άρχισε να δικηγορεί στο Αγρίνιο.

Κατά την περίοδο της Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ και του ΕΛΑΣ και τον Μάιο του 1944 εκλέχτηκε Εθνοσύμβουλος Αγρινίου και έλαβε μέρος στις εργασίες του Εθνικού Συμβουλίου στους Κορυσχάδες Ευρυτανίας.

 

 

Μετά την απελευθέρωση του Αγρινίου από τους Γερμανούς και το Τάγμα Ασφαλείας ορίστηκε και αργότερα εκλέχθηκε Δήμαρχος της πόλης. Υπηρέτησε στην Αυτοδιοίκηση του Δήμου από τις 14 Σεπτεμβρίου 1944 ως τις 31 Μαρτίου 1945.

Στη συνέχεια άσκησε τη δικηγορία μέχρι τα μέσα Ιουλίου 1946, οπότε συνελήφθη κι εκτοπίστηκε στην Άνδρο, Ικαρία και Μακρόνησο, από όπου μετακομίσθηκε στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο στις 29 Μαΐου 1950, και στη συνέχεια εγκλείσθηκε μαζί με άλλους δέκα εξόριστους από τη Μακρόνησο στο δημόσιο Ψυχιατρείο (Δαφνί).

Τελικά με την υπ’ αριθμό 21 απόφαση της 7.12.1951 της Δευτεροβάθμιας Επιτροπής Ασφαλείας Αττικής έπαυσε οριστικά η εκτόπιση του. Έκτοτε άσκησε τη δικηγορία στην Αθήνα μέχρι τον Μάιο 1958 οπότε εκλέχθηκε Βουλευτής Αιτωλοακαρνανίας του κόμματος της ΕΔΑ, επανεκλέχθηκε δε στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963.

Τις πρώτες μέρες της δικτατορίας συνελήφθη και καταδιώχθηκε. Από το 1974 μέχρι το 1983 δικηγορούσε στην Αθήνα.

Είχε δυο αδελφές και ένα αδελφό, ο οποίος εξελίχθηκε σε ικανότατο στέλεχος των καπναποθηκών Παναγοπούλου».

Παντρεύτηκε την Αντιγόνη Κυριάκου – Τσίτση (ο πατέρας της συζύγου του, ήταν βορειοηπειρωτικής καταγωγής και η μητέρα της από την Κωνσταντινούπολη) και απέκτησαν μία κόρη, την Εύα.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με την συγγραφή, γράφοντας ιστορικά δοκίμια.

Πέθανε την 1η Μαΐου του 2002 και κηδεύτηκε, όπως προαναφέραμε την επομένη στο Παλιό Φάληρο της Αττικής.

Ο Γεράσιμος Παπατρέχας γράφει για τον Θανάση Κακογιάννη:

«Με τον Θανάση Κακογιάννη, τον “Άνθιμο”[4], υπήρξαμε συναγωνιστές από την έναρξη του αντιστασιακού αγώνα μέχρι τη συμβατική του λήξη, με την επαίσχυντη συμφωνία της Βάρκιζας. Γνώρισα τον άνθρωπο και τον αγωνιστή, σε μια μεγάλη στιγμή της νεότερης ιστορίας μας, μια περίοδο ανάτασης ψυχών και τραγικού μεγαλείου.

Η προσήνεια, η νηφαλιότητα, η φιλαλληλία, η μετριοπάθεια και προπαντός η συνέπεια και το θάρρος, ήταν και είναι οι αρετές του.

Έφεδρος αξιωματικός του μηχανικού στο Αλβανικό μέτωπο, όταν τα πάντα κατέρρευσαν και τα πάντα διαλύθηκαν, αυτός συνόδεψε το τμήμα του μέχρι την Αθήνα, αν και πέρασε από το Αγρίνιο από το σπίτι του και θα μπορούσε να μείνει χωρίς να παρεξηγηθεί, χωρίς να δώσει λογαριασμό.

Ο Θανάσης είναι ο τύπος του «καλού κ’ αγαθού».

Με την πρώτη επαφή, την πρώτη γνωριμία, τον οικειώνεσαι, τον εμπιστεύεσαι. Σε κοιτάζει στα μάτια, όποιος κι αν είσαι, γιατί δεν έχει τίποτα να κρύψει.

Τα πεπραγμένα της ζωής του δεν έχουν κρυφές σελίδες. […]

Παιδί της προσφυγιάς κουβαλούσε πάντοτε στο σακί των παιδικών αναμνήσεων του τις χαμένες πατρίδες. Αγάπησε με όλη του τη ψυχή τη δεύτερη πατρίδα, τον Άγιο Κωνσταντίνο και το Αγρίνιο. […]»[5]

«Η ευρύτατη παιδεία που διαθέτει, σε συνδυασμό με την προσωπική του εμπειρία κατά την διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και οι δύο δημιουργικές κοινοβουλευτικές του θητείες κοντά στους μεγάλους δασκάλους του ελληνικού κοινοβουλίου Γιάννη Πασαλίδη και Ηλία Ηλιού, οι οποίοι τον εκτιμούσαν βαθύτατα», αναφέρει ο Πάνος Παδόπουλος[6], είναι τα «δυο επιπλέον στοιχεία που ολοκληρώνουν την προσωπικότητα του».

Για την δημαρχιακή περίοδο του Θανάση Κακογιάννη και την καθοριστική συμβολή του στη λειτουργία μιας διαφορετικής τοπικής αυτοδιοίκησης, θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο «Εν Αγρινίω τη…», τον προσεχή Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Σήμερα θα αρκεστούμε σε ένα απόσπασμα ενός άρθρου του ιστορικού ερευνητή, Κώστα Σαλταούρα,  που δημοσιεύτηκε στο ημερολόγιο, που εξέδωσε η Δημοτική Παράταξη «Ανυπότακτο Αγρίνιο» για το 2017 και αναφέρει τα εξής:

«Στην μεγάλη λαϊκή συνέλευση, που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της ίδιας μέρας[7], σε κλίμα ενθουσιασμού, εγκρίθηκε η προσωρινή Λαϊκή Επιτροπή Αυτοδιοίκησης -όπως αυτή είχε οριστεί στα Πρωτόκολλα παράδοσης- για να ασκήσει την εξουσία της Δημοτικής Αρχής, έως ότου προκηρυχθούν εκλογές. Μέλη ήταν οι Κώστας Καζαντζής, Νίκος Καρμανίδης, Νίκος Πολυμερίδης, Χρήστος Μπανιάς, Ιωάννης Ροντήρης, Χριστόφορος Καπελλάκης και Αθανάσιος Κακογιάννης. Όσον αφορά την συνέλευση των πολιτών, ως κυρίαρχο λαϊκό όργανο της αυτοδιοίκησης, στο εξής μπορούσε να εκλέγει τους αντιπροσώπους, να τους ελέγχει και να λύνει απ’ ευθείας τα τοπικά ζητήματα.

Στο σύντομο διάστημα λειτουργίας της προσωρινής Λαϊκής Επιτροπής, δημιουργήθηκαν διάφορες επιτροπές με καθορισμένες δραστηριότητες η κάθε μια, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της πόλης.  Σ’ αυτές, μπορούσαν να συμμετέχουν όλοι, ανεξαρτήτου φύλου και επικεφαλής τέθηκαν μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου, με τον Δήμαρχο -ορίστηκε ο δικηγόρος και Εθνοσύμβουλος Θανάσης Κακογιάννης- να έχει την εποπτεία τους.

Τέλη του Σεπτέμβρη προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη της Δημοτικής Αρχής. Ψήφισαν όλοι οι κάτοικοι και εκλέχθηκε ένα δεκαπενταμελές συμβούλιο με Δήμαρχο πάλι τον Θανάση Κακογιάννη.  Σημειώνεται, ότι ο δήμαρχος δεν ήταν πλέον πιο πάνω από τον δήμο και το δημοτικό συμβούλιο, αλλά ήταν πρώτος μεταξύ ίσων, που ασκούσε συλλογικά την διοίκηση του δήμου και όχι σαν μονάρχης»[7].

Ως βουλευτής του νόμου ο Θανάσης Κακογιάννης στάθηκε κοντά στους καπνοπαραγωγούς του Αγρινίου και του Ξηρόμερου,, παραβρέθηκε μάλιστα, ως δημόσιος κατήγορος, στη δίκη για τη δολοφονία του αγρότη συνδικαλιστή από τη Λεπενού, Μήτσου Βλάχου, από την Χωροφυλακή και κατέθεσε αρκετές ερωτήσεις που αφορούσαν αναπτυξιακά ζητήματα του τόπου, όπως οι Αλυκές Μεσολογγίου, τα αρδευτικά επαρχιών, τη στήριξη του εισοδήματος, την αύξηση των πόρων στους δήμους και τις κοινότητες, αντιπλημμυρικά έργα και έργα εγγείων βελτιώσεων, για τους αναδασμούς σε Νιοχώρι και Λεσίνι κ.λπ.[8]

Θα κλείσουμε αυτό το μικρό αφιέρωμα στον Θανάση Κακογιάννη με ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του, το οποίο αναφέρεται στην ημέρα της βίαιης κατάργησης της Δημοτικής Αρχής του Αγρινίου, από ένα απόσπασμα Άγγλων στρατιωτών, που μπήκαν στο γραφείο του δημάρχου για να τον καθαιρέσουν. Γράφει ο Κακογιάννης:

«Το πρωί της 31 Μαρτίου 1945, ένα ένοπλο τμήμα της Αγγλικής στρατιωτικής δύναμης, ανέβηκε στο Δημαρχείο. Ο επικεφαλής Άγγλος αξιωματικός με το τόμιγκαν προτεταμένο μπήκε χωρίς καμιά διατύπωση και έστω τυπική προειδοποίηση στο γραφείο του Δημάρχου και ζήτησε, πάντα με προτεταμένο το όπλο του από τον Δήμαρχο και τον γενικό Γραμματέα του Δήμου[9] να εγκαταλείψουν το Δημαρχείο. Και αυτό, ενώ είχε αναλάβει την εξουσία η ελληνική Κυβέρνηση, που ήταν βέβαια η αρμόδια να επέμβει για τη διατήρηση ή την κατάργηση μιας λαοπρόβλητης δημοτικής αρχής, η οποία είχε αναλάβει την διοίκηση του Δήμου με τη θέληση των κατοίκων της πόλης, ύστερα από εκλογές»[10].

Θαρρώ ότι ήρθε η ώρα, μέχρι τον Οκτώβρη, που συμπληρώνονται 77 χρόνια από την εκλογή του στη Δημαρχία του Αγρινίου ή μέχρι τις 31 Μαρτίου του 2022, που θα συμπληρώνονται 77 χρόνια από την βίαιοι αποπομπή του από το Δημαρχείο της πόλης με την απειλή των αγγλικών όπλων, που στρατοπέδευαν στην περιοχή ή τέλος μέχρι της 2 Μαΐου του 2022, που θα συμπληρώνονται 20 χρόνια από τον θάνατό του, το Δημοτικό Συμβούλιο να αναθέσει σε έναν Αγρινιώτη ζωγράφο, να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο του, όπως έκανε και με όλους τους άλλους δημάρχους αυτής της πόλης, που δεν ζουν πλέον.

Δεν είναι ώρα επίσης, τα πορτρέτα αυτά να τοποθετηθούν στη νέα αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου, όπως αναφέρουν οι αποφάσεις με τις οποίες φιλοτεχνήθηκαν;

---

1. Μια τοπική αυτοδιοίκηση που επιβάλλονταν να υπηρετεί το 2ο άρθρο, του Α’ ψηφίσματος  της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.), Συνεδρίαση 27 Μάη 1944, το οποίο έλεγε κατά λέξη τα εξής: «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό και ασκούνται από τον Λαό» (Είναι τελείως διαφορετική η προηγούμενη διατύπωση, από το άρθρο 1, παράγραφος 3 του σημερινού συντάγματος που αναφέρει: «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από  το λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το σύνταγμα»). | 2. Δες το Α΄ ψήφισμα της ΠΕΕΑ για την οργάνωση και τη διοίκηση της ελεύθερης Ελλάδας ΕΔΩ , καθώς και την Ιδρυτική Διακήρυξη της ΕΔΑ. | 3. Θανάσης Κακογιάννης, Μνήμες και σελίδες της Εθνικής αντίστασης, Αγρίνιο – Δυτική Στερεά Ελλάδα, Εκδόσεις Κωσταράκη, 1997, σελ. 499. | 4. Το αντιστασιακό όνομα του Κακογιάννη. | 5. Θανάσης Κακογιάννης, Μνήμες και σελίδες της Εθνικής αντίστασης, ό.π., σελ. 15 & 16. | 6. Πάνος Ε. Παπαδόπουλος, Εισήγηση στο επιστημονικό συνέδριο, που διοργάνωσε η Αιτωλική Πολιτιστική Εταιρεία (ΑΙ.ΠΟ.Ε.), τον Νοέμβριο του 2008. Δες επίσης: Σωτήρης Σωτηρόπουλος ή Σαντάλας, «Δυο λόγια για το βιβλίο», στο: Θανάσης Κακογιάννης, Μνήμες και σελίδες της Εθνικής αντίστασης, ό.π., σελ. 18-19. | 7. Αναφέρεται στη μεγάλη συγκέντρωση της Πλατείας Μπέλλου, το απόγευμα της 14ης Σεπτεμβρίου 1944, ημέρα της απελευθέρωσης του Αγρινίου, με την παράδοση του Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου στον ΕΛΑΣ. | 8. Πάνος Ε. Παπαδόπουλος, Εισήγηση στο επιστημονικό συνέδριο, ό.π | 9. Πρόκειται για τον Γενικό Γραμματέα του Δήμου, Προκόπη Μοναστηριώτη. | 10. Θανάσης Κακογιάννης, Μνήμες και σελίδες της Εθνικής αντίστασης, ό.π., σελ. 467.