Για πρώτη φορά από το 1972 και την αποστολή Apollo, οι ΗΠΑ επέστρεψαν στη Σελήνη με το ρομποτικό διαστημικό σκάφος «Οδυσσέας» της εταιρείας Intuitive Machines. Το σκάφος, το οποίο εκτοξεύθηκε στις 15 Φεβρουαρίου, προσεδαφίστηκε τα ξημερώματα της Παρασκευής (22/02) κοντά στο νότιο πόλο της Σελήνης. Πρόκειται για μια στιγμή-ορόσημο για την εξερεύνηση του διαστήματος. Κανένα ιδιωτικό διαστημόπλοιο δεν είχε προσγειωθεί ποτέ στο φεγγάρι, ενώ η τελευταία φορά που προσσεληνώθηκε αμερικανικό διαστημόπλοιο ήταν τον Δεκέμβριο του 1972.
«Τι θρίαμβος! Ο Οδυσσέας κατέλαβε το φεγγάρι», δήλωσε ο διοικητής της NASA Μπιλ Νέλσον σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα που πρόβαλε ο οργανισμός αμέσως μετά την επιβεβαίωση της επιτυχούς προσγείωσης.
«Αυτό το κατόρθωμα είναι ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός για όλη την ανθρωπότητα. Μείνετε συντονισμένοι!»
Επιστροφή στο φεγγάρι
Ωστόσο, η επιτυχία του ρομποτικού σκάφους της Intuitive Machines δεν ήταν εγγυημένη. Αν δεν κατάφερνε να προσσεληνωθεί στο φεγγάρι, θα ήταν η τρίτη αποστολή που θα αποτύχαινε μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο. Η πρώτη αποστολή της Ρωσίας μετά από 47 χρόνια, το Luna 25, συνετρίβη τον Αύγουστο του 2023. Το Hakuto-R, ένα σκάφος που αναπτύχθηκε από την ιαπωνική εταιρεία Ispace, είχε παρόμοια τύχη τον περασμένο Απρίλιο.
Συνολικά, περισσότερες από τις μισές αποστολές στη Σελήνη κατέληξαν σε αποτυχία. Το Luna 9 της Σοβιετικής Ένωσης έγινε το πρώτο διαστημόπλοιο που πραγματοποίησε ελεγχόμενη προσγείωση τον Φεβρουάριο του 1966. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολούθησαν αμέσως μετά, όταν το ρομποτικό διαστημόπλοιο Surveyor 1 προσγειώθηκε στην επιφάνεια της σελήνης μόλις τέσσερις μήνες αργότερα.
Έκτοτε, μόνο τρεις άλλες χώρες – η Κίνα, η Ινδία και η Ιαπωνία – έχουν επιτύχει ένα τέτοιο ορόσημο. Και οι τρεις έστειλαν ρομποτικά οχήματα στο φεγγάρι για πρώτη φορά τον 21ο αιώνα. Η Ινδία και η Ιαπωνία πραγματοποίησαν το μνημειώδες κατόρθωμα μόλις τους τελευταίους έξι μήνες. Οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη χώρα που έχει στείλει αστροναύτες στη σεληνιακή επιφάνεια. Συγκεκριμένα, η χώρα έχει στείλει 12 αστροναύτες στη σεληνιακή επιφάνεια κατά τη διάρκεια έξι αποστολών Apollo από το 1969 έως το 1972.
Οι ΗΠΑ εκτόξευσαν έναν αριθμό ρομποτικών ανιχνευτών στη σελήνη μετά την εποχή του αποστολών Apollo, όπως για παράδειγμα το σκάφος Lunar Reconnaissance Orbiter της NASA το οποίο κάνει κύκλους γύρω από το φεγγάρι από το 2009. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα, η επιστροφή στην επιφάνεια του φεγγαριού δεν αποτελούσε προτεραιότητα για τις ΗΠΑ. Έτσι, η NASA επικεντρώθηκε σε άλλους στόχους και κυρίως στην ανάπτυξη και λειτουργία του προγράμματος διαστημικών λεωφορείων.
Το φιλόδοξο πρόγραμμα Άρτεμις
Τον Δεκέμβριο του 2017, ο τότε πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ζήτησε από τη NASA να ξαναστείλει αστροναύτες στο φεγγάρι στο σχετικά κοντινό μέλλον. Αυτή η οδηγία έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία ενός φιλόδοξου προγράμματος που ονομάζεται Artemis, το οποίο στοχεύει στην καθιέρωση μιας μακροπρόθεσμης, βιώσιμης ανθρώπινης παρουσίας στη Σελήνη και γύρω από αυτήν μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 2020. Οι γνώσεις που θα αποκτηθούν θα βοηθήσουν στην αποστολή αστροναυτών στον Άρη μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2030 ή τις αρχές της δεκαετίας του 2040.
Η αποστολή της Intuitive Machines πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Commercial Lunar Payload Services (Εμπορικό Πρόγραμμα Υπηρεσιών Σεληνιακών Φορτίων) της NASA το οποίο προβλέπει τη μεταφορά εξοπλισμού της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας με εμπορικά σκάφη.
«Ο στόχος εδώ είναι να ερευνήσουμε το φεγγάρι ως προετοιμασία για το Artemis και πραγματικά να κάνουμε επιχειρήσεις με διαφορετικό τρόπο για τη NASA», δήλωσε η Σου Λέντερερ, επιστήμονας του προγράμματος CLPS στο Διαστημικό Κέντρο Johnson στο Χιούστον, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου στις 12 Φεβρουαρίου.
«Ένας από τους κύριους στόχους μας είναι να διασφαλίσουμε ότι θα αναπτύξουμε μια σεληνιακή οικονομία», πρόσθεσε.
Τι έχει αλλάξει από τις αποστολές Apollo
«Η ανάκτηση της γνώσης και της εμπειρίας του παρελθόντος αποτελεί μεγάλο μέρος της πρόκλησης για τις ΗΠΑ», δήλωσε στο CNN ο Σκοτ Πέις, διευθυντής του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου George Washington.
«Μαθαίνουμε να κάνουμε πράγματα που δεν έχουμε κάνει εδώ και πολύ καιρό, και αυτό που βλέπετε είναι ότι οι οργανισμοί μαθαίνουν πώς να πετούν ξανά», δήλωσε. «Το να πάμε στο φεγγάρι δεν είναι θέμα ενός γενναίου ή λαμπρού αστροναύτη. Είναι θέμα ολόκληρων οργανισμών που είναι εκπαιδευμένοι και εξοπλισμένοι για να πάνε εκεί. Αυτό που κάνουμε τώρα είναι ουσιαστικά η ανασυγκρότηση μέρους της τεχνογνωσίας που είχαμε κατά τη διάρκεια των αποστολών Apollo αλλά χάσαμε τα τελευταία 50 χρόνια», σημείωσε.
Όπως επισημαίνει το δημοσίευμα του CNN, το μεγαλύτερο μέρος της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε στις αποστολές Apollo έχει αποσυρθεί προ πολλού, εξαιτίας των τεράστιων αλμάτων στην υπολογιστική ισχύ και τις επιστήμες των υλικών που έγιναν τον τελευταίο μισό αιώνα. Κάθε κομμάτι του υλικού μιας σεληνιακής προσεδάφισης πρέπει να προμηθεύεται από σύγχρονες αλυσίδες εφοδιασμού – οι οποίες σήμερα είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες του 20ού αιώνα – ή να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται εκ νέου. Επίσης, κάθε αισθητήρας και ηλεκτρονικό εξάρτημα στο διαστημόπλοιο πρέπει να κατασκευαστεί ώστε να αντέχει στο σκληρό περιβάλλον του διαστήματος. Οι αποστολές Apollo ελέγχονταν ως γνωστόν από υπολογιστές λιγότερο ισχυρούς από τα σύγχρονα smartphones. Ωστόσο οι διαστημικές πτήσεις είναι πολύ περίπλοκες και επικίνδυνες για να «μεταφράσουν» άμεσα τις εξελίξεις της πληροφορικής σε ευκολότερες και φθηνότερες αποστολές στο φεγγάρι.
Μια επικίνδυνη κατάβαση
Ενώ η τεχνολογία έχει εξελιχθεί σημαντικά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, οι θεμελιώδεις προκλήσεις της προσεδάφισης στο φεγγάρι παραμένουν οι ίδιες. Πρώτον, η απόσταση είναι τεράστια (402.000 χιλιόμετρα).
«Μερικοί άνθρωποι το έχουν παρομοιάσει με το να χτυπάς μια μπάλα του γκολφ στη Νέα Υόρκη και να την βάζεις σε μια συγκεκριμένη τρύπα στο Λος Άντζελες. Αυτό το είδος ακρίβειας σε μεγάλες αποστάσεις είναι απίστευτα δύσκολο να γίνει», είπε ο Πέις.
Δεύτερον, το φεγγάρι καλύπτεται από ανενεργά ηφαίστεια και βαθείς κρατήρες, καθιστώντας δύσκολη την εύρεση επίπεδων ζωνών προσεδάφισης.
«Το Apollo 11 σίγουρα θα είχε συντριβεί και θα είχε καταστραφεί αν είχε προσγειωθεί στο σημείο στο οποίο κατέβηκε αρχικά», είπε ο Γκρεγκ Ώτρι, διευθυντής του διαστημικού τμήματος του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Αριζόνα.
«Ο Νιλ Άρμστρονγκ κοίταζε κυριολεκτικά έξω από το παράθυρο. Έκανε ελιγμούς με το σκάφος πάνω από μια περιοχή με ογκόλιθους και έναν μεγάλο κρατήρα και βρήκε ένα ασφαλές σημείο για να προσγειωθεί με μόλις λίγα καύσιμα», είπε χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, τα σύγχρονα ρομποτικά διαστημικά οχήματα χρησιμοποιούν κάμερες, υπολογιστές και αισθητήρες εξοπλισμένους με λογισμικό και τεχνητή νοημοσύνη για να βρουν με ασφάλεια το σημείο προσεδάφισής τους – και να αποφύγουν ογκόλιθους και κρατήρες – κατά την τελική κάθοδο.
Η NASA αναγνωρίζει ότι η επιτυχία των μελλοντικών αποστολών δεν είναι εγγυημένη. Η ελπίδα, ωστόσο, είναι ότι οι αποτυχίες θα οδηγήσουν σε επαναλαμβανόμενες επιτυχίες. Άλλωστε, πολλοί από τους συμμετέχοντες στην κούρσα για τη Σελήνη είναι έτοιμοι να ξαναπροσπαθήσουν μετά τις αρχικές τους αποτυχίες.
