«Χωρίς ελληνομάθεια δεν υπάρχει Παιδεία»

του Δρ. Ιωάννη Χρ. Ιακωβίδη

Επιστημονικού συνεργάτη στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου.

Κυκλοφορεί ήδη το βιβλίο του Ιωάννη Τσαλάκου Ιστορικά ντοκουμέντα και άλλα δημοσιεύματα (Αγρίνιο, 2015), το οποίο αφιερώνει στην ιερή μνήμη των ηρώων και μαρτύρων του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων Αυξεντίου, Καραολή, Δημητρίου και Παλληκαρίδη. Στην εισαγωγή περιλαμβάνονται αυτοβιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα και μια σκιαγράφηση της προσωπικότητάς του από τον λογοτέχνη Θ. Μ. Πολίτη.

Ο Ιωάννης Τσαλάκος γεννήθηκε στον Άγιο Βλάσιο Αγρινίου το 1924. Περάτωσε τις γυμνασιακές του σπουδές το 1943 και εντάχθηκε στην αντιστασιακή οργάνωση του ΕΔΕΣ. Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (1945) εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Κατόπιν εξετάσεων εισήχθη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εν συνεχεία άσκησε τη δικηγορία στην Αθήνα. Τον Μάρτιο του 1965 διορίστηκε έμμισθος δικηγόρος στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. Ο σχολάρχης Ιωάννης Κούρος υπήρξε παππούς του εκ μητρός.

Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, που τιτλοφορείται «Ομιλίες Ιωάννου Τσαλάκου», αναφέρεται στο σχολαρχείο του Αγίου Βλασίου και τον σχολάρχη Ιωάννη Κούρο. Επισημαίνεται ότι η Πανευρυτανική Ένωση και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) Νομών Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας παρουσίασαν το βιβλίο Ο θεσμός των σχολαρχείων στην Αιτωλοακαρνανία και την Ευρυτανία – Ο Σχολάρχης Ιωάννης Κούρος (1854-1912) 100 χρόνια μετά (Πρακτικά Ημερίδας) στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής στις 3 Φεβρουαρίου 2013. Πρόκειται για τον καρπό επιστημονικής ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στον Άγιο Βλάσιο στις 25 Ιουνίου 2012.

Στα Πρακτικά –πέραν των σχολαρχείων– σκιαγραφείται από τους εισηγητές μια γενικότερη εικόνα των ελληνοδιδασκάλων που υπηρέτησαν σε αυτά τόσο στην Αιτωλοακαρνανία όσο και στην Ευρυτανία. Κατά την παρουσίασή τους είχαν λάβει τον λόγο ο συντονιστής Αθανάσιος Σταμάτης, φιλόλογος και αντιπρόεδρος της Πανευρυτανικής Ένωσης, και προσφώνησαν τους παρισταμένους ο πρόεδρός της, Κώστας Παπαδόπουλος, και άλλοι επίσημοι.

Εν συνεχεία παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους η διευθύντρια των ΓΑΚ Μαριέττα Μινώτου και οι ομότιμοι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Κοντός, του Γεωπονικού Αθηνών Γεώργιος Παπαδόπουλος και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Αθανάσιος Παλιούρας. Ο χορηγός και συνταξιούχος δικηγόρος Ιωάννης Τσαλάκος ευχαρίστησε τους διοργανωτές και τους εισηγητές της εκδήλωσης.

Το 1904 ιδρύθηκε για πρώτη φορά και λειτούργησε σχολαρχείο [σ.σ.: το σχολαρχείο, όπως διαβάζουμε Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (Κέντρο Λεξικολογίας ΕΠΕ), αποτελεί «παλαιότερη βαθμίδα της ελληνικής εκπαίδευσης που διαρκούσε τρία χρόνια ανάμεσα στο δημοτικό που ολοκληρωνόταν στην τετάρτη τάξη και το γυμνάσιο. Λεγόταν και “ελληνικό σχολείο”»] στον Άγιο Βλάσιο, έδρα του ορεινού Δήμου Παρακαμπυλίων Ευρυτανίας (σημερινή Δημοτική Ενότητα Παρακαμπυλίων Δήμου Αγρινίου). Απέκτησαν έτσι τη δυνατότητα οι απόφοιτοι των δημοτικών σχολείων της περιοχής να συνεχίσουν σπουδές μέσης εκπαίδευσης στον ίδιο τους τον τόπο. Το Σχολαρχείο Αγίου Βλασίου είχε στεγαστεί στη διώροφη και ευρύχωρη οικία του εμπόρου Λουκά Σκιαδά στο κέντρο της κωμόπολης. Επρόκειτο για κτίσμα του 1894, σύμφωνα με την υπάρχουσα μέχρι σήμερα πλάκα στην πρόσοψή του. Ο επάνω όροφος με τα τρία δωμάτιά του χρησιμοποιήθηκε για τις διδακτικές και λοιπές λειτουργικές ανάγκες του. Το ισόγειο χρησιμοποιείτο από τον ιδιοκτήτη.

Τα διδασκόμενα μαθήματα ήταν Θρησκευτικά και Ελληνικά, Μαθηματικά και Ιστορία, Γεωγραφία, Φυσική – Φυσική Ιστορία και Καλλιγραφία και, επιπλέον, στις τάξεις Β’ και Γ’ Λατινικά και Γαλλικά. Κατά το πρώτο έτος λειτουργίας του, το 1904-1905, λειτούργησε με μόνη την Α’ τάξη, η οποία απαρτιζόταν από 21 μαθητές. Το τρίτο έτος, 1906-1907, είχε δύο τάξεις: την Α’ με 9 μαθητές και τη Β’ με 23. Το τέταρτο έτος, 1907-1908, κατέστη πλήρες τριτάξιο σχολείο. Το έκτο και τελευταίο έτος, 1909-1910, λειτούργησε με 14 μόνο μαθητές, 8 στην Α’ τάξη, 2 στη Β’ και 4 στην Γ’. Κατά την εξαετή λειτουργία του σχολαρχείου φοίτησαν σε αυτό 74 μαθητές. Εξ αυτών μόνον οι 29 κατόρθωσαν να λάβουν απολυτήριο.

Την περίοδο της γερμανικής Κατοχής το οικοδόμημα υπέστη μεγάλη καταστροφή από εμπρησμό εκ μέρους των κατακτητών, αλλά αργότερα ανακαινίστηκε και διατηρείται με το αρχικό του σχέδιο έως σήμερα. Μετά από παρέλευση μισού αιώνα, αφότου είχε φιλοξενήσει το σχολαρχείο, η οικία του Λουκά Σκιαδά, ιδιοκτησία εν συνεχεία του γιου του Δημητρίου, διατηρούσε ακόμα την πνευματική του ακτινοβολία στην τοπική κοινωνία. Γι’ αυτό οι Αγιοβλασίτες το 1963 στέγασαν στο οίκημα το νεοσυσταθέν γυμνάσιο, μέχρις ότου το τελευταίο απέκτησε τη δική του δημόσια στέγη.

Ως ελληνοδιδάσκαλος δίδαξε επί σειρά ετών για βιοποριστικούς λόγους, όπως επέτρεπε τότε ο νόμος για τους κατόχους απολυτηρίου Γυμνασίου, στο Μαρτίνο Λοκρίδος, στο Κεράσοβο Αγραίων και στον Προυσό Ευρυτανίας, στο Αγρίνιο Τριχωνίας, στο Καρπενήσι και στη Βετολίστα Ναυπακτίας. Παράλληλα με το διδακτικό του έργο στην επαρχία, αγωνίστηκε και για την πραγμάτωση του μεγάλου του πόθου να λάβει το πτυχίο της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Το 1891, ως πτυχιούχος, αναβαθμίστηκε σε Σχολάρχη του Ελληνικού Σχολείου Προυσού Ευρυτανίας. Ύστερα υπηρέτησε για μικρό διάστημα ως σχολάρχης στο Αγρίνιο (31 Αυγούστου 1892 μέχρι 19 Σεπτεμβρίου 1892). Εν συνεχεία επανήλθε στον Προυσό, όπου υπηρέτησε ως σχολάρχης για επτά χρόνια (1892-1899). Μετατέθηκε στον Πλάτανο Ναυπακτίας (1899-1901) και πάλι στον Προυσό (1902-1904). Τον Οκτώβριο του 1904 ανέλαβε τα καθήκοντά του ως σχολάρχη του νεοσύστατου Σχολαρχείου Αγίου Βλασίου μέχρι το 1910, οπότε και έκλεισε λόγω της συρρίκνωσης του μαθητικού του δυναμικού, ενώ ο ίδιος συνταξιοδοτήθηκε.