Η τοποθέτηση του Γ. Παπαναστασίου για τη Μ.Π.Ε. του Φράγματος Μεσοχώρας

Με εισήγηση του Δημάρχου Αγρινίου συζητείται στο Δημοτικό Συμβούλιο το θέμα της γνωμοδότησης επί της αναθεωρημένης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του υδροηλεκτρικού έργου της Μεσοχώρας. 

Ο Δήμαρχος Αγρινίου και πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής των Φορέων Αιτωλοακαρνανίας κατά της εκτροπής του Αχελώου ενημέρωσε για την ευρεία  σύσκεψη που προηγήθηκε με αφορμή τη δημόσια διαβούλευση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων με τίτλο «Υδροηλεκτρικό Έργο (ΥΗΕ) Μεσοχώρας, στον ποταμό Αχελώο, Περιφερειακής Ενότητας Τρικάλων». 

Ο Γιώργος Παπαναστασίου κάλεσε  τους πολίτες να πάρουν μέρος στη δημόσια διαβούλευση για την οριστική αποτροπή του έργου της Μεσοχώρας λέγοντας χαρακτηριστικά ότι η “ η Μελέτη που προωθείται περιλαμβάνει στοιχεία παρελθόντων ετών που δεν ανταποκρίνονται στα σημερινά δεδομένα. Όπως έχουμε ξαναπεί πρόκειται για ένα φαραωνικό έργο το οποίο έχει ήδη προξενήσει ανυπολόγιστες ζημιές και επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, στην Εθνική Οικονομία αλλά και την Ελληνική κοινωνία. Το έργο έχει καταδικαστεί επανειλημμένως  από την Ελληνική Δικαιοσύνη και το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ενώ δεν προβλέπεται ούτε ως εναλλακτική λύση στα νόμιμα ισχύοντα σχέδια διαχείρισης  των λεκανών απορροής υδάτων της  Δυτικής Στερεάς Ελλάδος και Θεσσαλίας».

Όπως ανέφερε ο Γιώργος Παπαναστασίου από την έως τώρα αξιολόγηση της μελέτης προκύπτουν τα εξής   :

• Η εκτίμηση της λειτουργίας του φράγματος έχει γίνει με υδρολογικά στοιχεία περιόδου 1975-2004 χωρίς δυστυχώς να λαμβάνονται υπόψη τυχόν επικαιροποιημένα πρόσφατα στοιχεία.
• Επισημαίνουμε ότι στη μελέτη δεν έχει ληφθεί υπόψη το από 29-10-2019  κείμενο διαβούλευσης του Περιφερειακού Σχεδίου για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή της Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδας. Δεν έχει μελετηθεί η επίδραση συγκεκριμένων κλιματικών δεικτών βασιζόμενων σε προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων για μελλοντικές περιόδους και σε σχέση με τα σενάρια εκπομπών θερμοκηπίου , ώστε να εκτιμηθεί η τρωτότητα των ΥΣ ανάντη και κατάντη του έργου και πως τυχόν επηρεάζεται η οικολογική παροχή ανάντη και κατάντη του έργου μελλοντικά. Ιδίως όταν στο δικό μας σχέδιο για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή προβλέπονται μεγάλες περίοδοι ξηρασίας, καθώς και περιορισμός των βροχοπτώσεων, με άμεσες συνέπειες σε τομείς όπως ο πρωτογενής τομέας.
• Η μελέτη εκτιμά ότι, από τη στιγμή που λειτουργούν τρία υδροηλεκτρικά φράγματα στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας, δεν θα επηρεαστεί η λειτουργία ενός τέταρτου. Αυτό όμως είναι λάθος, καθώς ο Αχελώος είναι ήδη ένα τροποποιημένο υδάτινο σύστημα και θα πρέπει να εξεταστεί κάθε νέα παρέμβαση. Παράλληλα, δεν έχουν εξεταστεί οι σύνθετες επιπτώσεις που θα υπάρξουν για τις εκβολές του Δέλτα Αχελώου και της γύρω περιοχής, που αποτελεί περιοχή μείζονος περιβαλλοντικής και οικονομικής σημασίας για εμάς.
• Δεν έχουν συνταχθεί τα απαραίτητα σχέδια εκτάκτου ανάγκης, για την περίπτωση διαφόρων βαθμών αστοχίας του φράγματος! Το αναφέρει η ίδια η μελέτη!
• Δεν διασφαλίζεται  για την περιοχή μας η πρόσβαση σε στοιχεία υδροληψιών, εκτρεπόμενης παροχής και οικολογικής παροχής, καθώς δεν υφίσταται κατάλληλος ηλεκτρονικός μετρητικός εξοπλισμός.
• Δεν έχει σχεδιαστεί πρόγραμμα παρακολούθησης και ένταξης του στο Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης Υδάτων.
• Υπάρχει ασάφεια σχετικά με τη συμβατότητα του έργου με το ισχύον Χωροταξικό  Σχέδιο της Θεσσαλίας, καθώς από τη μια αναφέρεται ότι είναι σημαντικά τα έργα του Αχελώου για παραγωγή ενέργειας, από την άλλη όμως αναφέρεται ότι η οριζόμενη ευρύτερη ζώνη ΑΠΕ στη Δυτική Θεσσαλία δίνει δυνατότητα χωροθέτησης μικρών υδροηλεκτρικών έργων, με γεωγραφική συνέχεια προς τις όμορες Περιφέρειες.
• Δεδομένου ότι, το έργο αφορά μόνο τη χρήση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, διαπιστώνεται ότι εξακολουθούν να υπάρχουν στη μελέτη αναφορές που παραπέμπουν σε εκτροπή του ποταμού Αχελώου προς την Θεσσαλία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και οι οποίες σε καμία περίπτωση δεν θα γίνουν αποδεκτές (π.χ. σελ. 500 της μελέτης αναφέρεται «….Δεδομένου δε ότι η εκτροπή του Αχελώου προς την Θεσσαλία θα γίνει από τον ταμιευτήρα του φράγματος της Συκιάς ουδεμία εμπλοκή έχει το φράγμα της Μεσοχώρας στις επιπτώσεις του έργου αυτού. Συνεπώς η λειτουργία του φράγματος της Μεσοχώρας δεν θα έχει επίπτωση στην Αιτωλοακαρνανία και στις εκβολές του Αχελώου, είτε με παρεμβολή, είτε χωρίς παρεμβολή Εκτροπής του ποταμού Αχελώου προς τη Θεσσαλία.»
• Λαμβάνοντας υπόψη την Επισκόπηση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης των υδατικών πόρων του Υδατικού Διαμερίσματος Θεσσαλίας (EL08)  όπως έχουν αναρτηθεί στον ιστοχώρο του ΥΠΕΝ  http://wfdver.ypeka.gr/wp-content/uploads/2019/03/EL08_2REV_Simantika_Zitimata_Diaxeirisis_v01.pdf 

διαπιστώνεται ότι υπάρχουν σημαντικά επιμένοντα ζητήματα για αυτό τον διαχειριστικό κύκλο, όπως:

• Ελλείψεις στην καταγραφή απολήψεων τόσο για ύδρευση όσο και για άρδευση με αποτέλεσμα οι εκτιμήσεις ποσοτήτων στην άρδευση να γίνονται με βάση τη ζήτηση λαμβάνοντας υπόψη τους τύπους των καλλιεργειών.
• Μεγάλος αριθμός αιτημάτων αδειών χρήσης και εκτέλεσης έργων αξιοποίησης των υδάτων σε συνδυασμό με την υποστελέχωση των Υπηρεσιών με αποτέλεσμα την μεγάλη καθυστέρηση στην καταγραφή των πραγματικών απολήψεων από τα Υδατικά μας Συστήματα για τον υπολογισμό του Πραγματικού Υδατικού Ισοζυγίου.
• Μεγάλος αριθμός αδήλωτων μέχρι και σήμερα γεωτρήσεων λόγω απουσίας ελέγχων.

Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα τη μη ορθή αξιολόγηση των πραγματικών αναγκών σε υδατικούς πόρους, και άρα του Πραγματικού Υδατικού Ισοζυγίου για την Θεσσαλία, και συνεπώς τη μη ορθή καταγραφή και αξιολόγηση του προβλήματος, λύση του οποίου σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να είναι η όποια εκτροπή υδάτων από τον Αχελώο ποταμό αλλά η αντιμετώπιση του εντός του υδατικού διαμερίσματος της Θεσσαλίας και με μέτρα τα οποία θα αντιμετωπίσουν τις ανάγκες σε υδατικούς πόρους χωρίς να γεννούν άλλα προβλήματα περιβαλλοντικής ή άλλης φύσης.

• Δεν προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις, που θα προασπίζουν την περιοχή μας από πιθανές επιπτώσεις, έχοντας ως δεδομένο ότι ο Αχελώος είναι για εμάς ζωοδότης!
• Η παρούσα μελέτη κρίνει αποφάσεις του Σ.Τ.Ε., προσπαθώντας να προβάλλει την αναγκαιότητα και χρησιμότητα του έργου, εκφέροντας υπέρ του δέοντος πολιτικές και νομικές απόψεις, κάτι που δε συνάδει με μια ορθή  περιβαλλοντική μελέτη που περιέχει μόνο επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία.

-Σύμφωνα την 1η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης ΛΑΠ για τον κύκλο 2017-2022 οι υπαγωγές συγκεκριμένων έργων (μεταξύ των οποίων τα έργα στη Μεσοχώρα και στη Συκιά) στο αρ.4.7 της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ), περί εξαιρέσεων επίτευξης καλού περιβαλλοντικού στόχου, εξετάστηκαν και είναι σε ισχύ από το 1ο Σχέδιο προβλέποντας ότι ‘ο περιβαλλοντικός στόχος θα επιτευχθεί στο τέλος της επόμενης διαχειριστικής περιόδου από αυτή της κατασκευής και έναρξης λειτουργίας του κάθε έργου’. Επισημαίνουμε ότι το φράγμα της Συκιάς στο 1ο σχέδιο  έχει αξιολογηθεί και έχει υπαχθεί στο αρ. 4.7. της ΟΠΥ με δύο τρόπους.  Αμιγώς ως έργο παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργεια  αλλά και ως έργο εκτροπής του Αχελώου ποταμού προς την Θεσσαλία. Έχοντας υπόψη ότι στο ισχύον Σχέδιο της 1η αναθεώρησης δεν περιλαμβάνονται έργα εκτροπής Αχελώου και δεδομένης της εκκίνησης της διαδικασίας διαβούλευσης για την 2η αναθεώρηση των Σχεδίων, θα πρέπει στη 2η Αναθεώρηση των ΣΔΛΑΠ να πάψει να είναι σε ισχύ μια υπαγωγή στο αρ. 4.7. για το φράγμα της Συκιάς ως έργο εκτροπής και να επανεξεταστεί η υπαγωγή του ως έργο αμιγώς ηλεκτρικό εκ’ νέου λαμβάνοντας υπόψη νέα στοιχεία ιδιαίτερα στην περίπτωση της λειτουργίας του ΥΗΕ Μεσοχώρας. 

Προκύπτει επίσης το ερώτημα, για ποιο λόγο 1,5 χρόνο μετά την απόφαση του Σ.Τ.Ε. το 2020, επανέρχεται εσπευσμένα η συγκεκριμένη μελέτη, όταν ακόμα είναι σε διαβούλευση η αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής, που λήγει τέλος του έτους?

Από την άλλη είναι μείζονος σημασίας να τονιστεί το εξής:

Το έργο της Μεσοχώρας παρότι θεωρείται ως Υδροηλεκτρικό, εθνικής σημασίας που σχετίζεται με την ενεργειακή δυναμική της χώρας, και εντάσσεται στις Α.Π.Ε., έχει άμεση σχέση με την οικολογική παροχή του Αχελώου, που σαφώς επηρεάζει την Αιτωλοακαρνανία σε όλες τις εκφάνσεις και δραστηριότητες. Στη Μελέτη αναφέρεται ότι η ορθή οικολογική παροχή θα επανεξετάζεται ανά πενταετία. Εδώ ανάγονται τα εξής:

• Εάν το έργο εγκριθεί έως τέλος του 2021 τότε θα υπάρχει μια πενταετία, όπως αναφέρει και η μελέτη, να εξεταστεί η παροχή ύδατος για να εξεταστούν η επάρκεια και οι επιπτώσεις, σε συνάρτηση με την επικείμενη αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης, άρα έως το 2027. Χρόνος μακρύς, που στην ουσία δε μπορούν τα προβλεφθούν οποιεσδήποτε εξελίξεις.
• Εάν το έργο εγκριθεί από το 2022, τότε η λειτουργία του έργου θα επηρεάσει την οικολογική παροχή του Αχελώου, έχοντας ως αναφορά όχι μια περίοδο Διαχείρισης Υδάτων (2022-27), αλλά 2(και 2027-33), δηλαδή θα εξεταστεί η επάρκεια νερού και επιπτώσεων ύστερα από 12 χρόνια, που θα έχει λήξει η μεθεπόμενη περίοδος Σχεδίων Διαχείρισης.

Στο μεσοδιάστημα αυτό είναι πολύ εύκολο να έρθουν έργα άσχετα με την ενέργεια, όπως αυτό της Μεσοχώρας, με επίκληση ότι η ποσότητα ύδατος για την επαρκή ροή του Αχελώου αρκεί και περισσεύει. Κι αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως ‘κερκόπορτα’ για εμάς!